هشدار درباره خطرات مرگبار قرص برنج و فروش غیرقانونی آن در عطاری‌ ها

قرص برنج یکی از خطرناک‌ترین سموم شیمیایی است که متأسفانه در سال‌های اخیر به شکل غیرقانونی در برخی عطاری‌ها به فروش می‌رسد. این ماده به‌دلیل سمیت بسیار بالا، حتی در مقادیر اندک، می‌تواند باعث ایست قلبی و مرگ سریع شود. آگاهی عمومی درباره ماهیت واقعی قرص برنج و تمایز نوع شیمیایی آن از نوع گیاهی، نقش مهمی در پیشگیری از حوادث ناگوار دارد.

ماهیت قرص برنج و تفاوت نوع شیمیایی با نوع گیاهی

قرص برنج در ظاهر ساده است، اما ترکیبات آن تعیین‌کننده میزان خطر آن برای سلامت انسان است. دو نوع قرص برنج وجود دارد: نوع گیاهی و نوع شیمیایی. نوع گیاهی از ترکیبات طبیعی مانند سیر، نمک و عصاره‌های معطر ساخته می‌شود و برای انسان خطری ندارد. اما نوع شیمیایی آن که متأسفانه در عطاری‌ها به شکل غیرقانونی عرضه می‌شود، از ترکیب «فسفید آلومینیوم» تشکیل شده است.

در تماس قرص برنج شیمیایی با رطوبت یا هوای مرطوب، گازی بسیار سمی به نام «فسفین» آزاد می‌شود. این گاز بی‌بو و بی‌رنگ است و به سرعت وارد سلول‌های بدن شده، سیستم تنفس سلولی را مختل می‌کند. تماس یا استنشاق حتی مقدار اندکی از آن می‌تواند در مدت کوتاهی باعث ایست قلبی، از کار افتادن اندام‌های حیاتی و مرگ شود.

گاز فسفین؛ قاتل خاموش و بی‌ صدا

گاز فسفین حاصل از قرص برنج، از جمله خطرناک‌ترین گازهای سمی است که در محیط‌های بسته به سرعت منتشر می‌شود. این گاز با مهار آنزیم‌های حیاتی بدن، تنفس سلولی را متوقف می‌کند و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را مختل می‌سازد.

در نتیجه، اندام‌های مهم مانند قلب، ریه، کلیه و کبد به سرعت دچار نارسایی می‌شوند. مسمومیت با فسفین معمولاً در عرض چند دقیقه تا چند ساعت منجر به مرگ می‌شود. حتی تماس غیرمستقیم با بخار حاصل از این ماده نیز می‌تواند علائم مسمومیت شدید از جمله تنگی نفس، تهوع، افت فشار خون، ضربان نامنظم قلب و بی‌هوشی ایجاد کند.

در بیمارستان لقمان حکیم تهران، یکی از اصلی‌ترین مراکز درمان مسمومیت در کشور، هر ساله ده‌ها مورد مسمومیت مرگبار ناشی از قرص برنج گزارش می‌شود که بسیاری از آن‌ها به‌دلیل استنشاق گاز متصاعدشده از بسته‌های آلوده رخ می‌دهد.

خودکشی و مسمومیت تصادفی با قرص برنج

متأسفانه یکی از موارد شایع مصرف قرص برنج، اقدام به خودکشی است. این قرص به دلیل دسترسی آسان و اثر سریع، گاهی توسط افراد در بحران‌های روانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما آنچه بسیاری نمی‌دانند، دردناک و غیرقابل بازگشت بودن مرگ ناشی از آن است.

پس از بلع قرص برنج، در معده گاز فسفین آزاد می‌شود که به سرعت به بافت‌ها نفوذ کرده و در عرض چند ساعت باعث توقف کامل عملکرد قلب می‌شود. هیچ پادزهر اختصاصی برای فسفین وجود ندارد و درمان تنها به حمایت تنفسی و حفظ عملکرد اندام‌ها محدود می‌شود.

از سوی دیگر، گاهی مسمومیت‌ها به‌صورت تصادفی رخ می‌دهد؛ مثلاً هنگام باز کردن بسته‌های آلوده برنج یا استفاده ناآگاهانه از قرص در منازل. به همین دلیل، اطلاع‌رسانی عمومی درباره خطرات این ماده اهمیت فراوانی دارد.

فروش غیر قانونی قرص برنج در عطاری‌ ها

فروش آزاد قرص برنج در عطاری‌ها یکی از چالش‌های جدی سلامت عمومی است. این قرص باید تنها در محیط‌های صنعتی و با نظارت کارشناسان برای ضدعفونی غلات در انبارهای بزرگ استفاده شود. اما در سال‌های اخیر، برخی عطاری‌ها بدون مجوز اقدام به فروش آن به عموم مردم کرده‌اند.

این اقدام نه‌تنها غیرقانونی است، بلکه جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازد. طبق مقررات وزارت بهداشت و سازمان حفظ نباتات، عرضه هرگونه فسفید آلومینیوم خارج از مراکز مجاز، جرم محسوب می‌شود و پیگرد قانونی دارد.

افزایش نظارت نهادهای بهداشتی و اطلاع‌رسانی گسترده در رسانه‌ها می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از فروش غیرقانونی و مصرف ناآگاهانه این ماده ایفا کند.

روش‌ های ایمن برای نگهداری برنج در منازل

در شرایط خانگی که حجم برنج نگهداری‌شده محدود است، نیازی به استفاده از قرص‌های شیمیایی وجود ندارد. روش‌های طبیعی و بی‌خطر برای جلوگیری از آفت‌زدگی برنج وجود دارد که سال‌هاست در خانواده‌های ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• استفاده از سیر خشک، نمک یا دانه‌های فلفل سیاه در بین برنج.
• نگهداری برنج در مکان خشک، خنک و بدون رطوبت.
• قرار دادن چند عدد برگ بو یا چوب دارچین میان کیسه‌های برنج برای جلوگیری از ورود حشرات.
• این روش‌ها کاملاً ایمن، ارزان و مؤثر هستند و هیچ خطر شیمیایی برای سلامتی ندارند.

ضرورت آموزش و نظارت برای پیشگیری از مسمومیت

مقابله با مسمومیت ناشی از قرص برنج تنها با آگاهی عمومی و برخورد قانونی با فروشندگان غیرمجاز امکان‌پذیر است. رسانه‌ها، مراکز درمانی و نهادهای آموزشی باید نقش فعالی در اطلاع‌رسانی خطرات این ماده داشته باشند.

قرص برنج باید مانند سایر سموم کشاورزی فقط از طریق مراکز مجاز و با مجوز رسمی عرضه شود. تشدید نظارت بر عطاری‌ها و کنترل زنجیره توزیع می‌تواند از بروز بسیاری از مرگ‌های ناگهانی جلوگیری کند.

جمع‌ بندی

قرص برنج با وجود ظاهر ساده‌اش، یکی از کشنده‌ترین سموم شناخته‌شده در جهان است. مصرف یا حتی استنشاق گاز متصاعد از آن می‌تواند در مدت کوتاهی منجر به مرگ شود. آگاهی، آموزش عمومی و رعایت قوانین ایمنی می‌تواند از بروز بسیاری از مرگ‌های قابل پیشگیری جلوگیری کند.

استفاده از روش‌های طبیعی برای نگهداری مواد غذایی، پرهیز از خرید مواد شیمیایی بدون مجوز و گزارش فروشندگان غیرقانونی به مراجع مربوطه، گام‌هایی حیاتی برای حفظ سلامت جامعه است. آگاهی، نجات‌بخش‌ترین درمان است.