مصرف الکل در نوجوانی: تهدیدی جدی برای رشد مغز و سلامت روان

در دوران نوجوانی، مغز با سرعت و پیچیدگی شگفت‌انگیزی در حال تغییر است و هر عامل خارجی، از جمله مصرف الکل، می‌تواند تأثیرات طولانی‌مدت و قابل توجهی بر عملکرد و ساختار مغز داشته باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که نوشیدن الکل در این سن، نه تنها رشد طبیعی قشر پیش‌پیشانی را مختل می‌کند، بلکه می‌تواند رفتارهای پرخطر و مشکلات روانی و اجتماعی را نیز تشدید کند. شناخت دقیق این اثرات به والدین، مربیان و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا اقدامات پیشگیرانه مؤثرتری برای نوجوانان اتخاذ کنند.

آسیب‌ های ساختاری و عملکردی مغز ناشی از مصرف الکل در نوجوانی

نوجوانان در مرحله‌ای از زندگی قرار دارند که مغزشان در حال بازآرایی و بلوغ نواحی حیاتی است. قشر پیش‌پیشانی، که مسئول تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، مهارت‌های اجتماعی و کنترل شناختی است، آخرین بخش مغز است که به بلوغ کامل می‌رسد و بیشترین حساسیت را به عوامل مضر دارد. مطالعات پیشرفته تصویربرداری مغزی نشان داده‌اند که مصرف مکرر و سنگین الکل می‌تواند موجب کاهش یکپارچگی ماده سفید و تغییرات در ماده خاکستری شود. این تغییرات توانایی مغز در پردازش اطلاعات، کنترل رفتار و پاسخ به محرک‌ها را مختل می‌کند.

ماده شیمیایی گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA) نقش کلیدی در مهار فعالیت عصبی و تعادل مغز دارد. مصرف الکل فعالیت GABA را به‌صورت مصنوعی افزایش می‌دهد و در نتیجه مغز برای حفظ تعادل، حساسیت و تعداد گیرنده‌های این ماده را کاهش می‌دهد. پس از قطع مصرف، این تغییرات می‌توانند باعث اضطراب شدید، تحریک‌پذیری، اختلال خواب و ناپایداری هیجانی شوند. در نوجوانان، که سیستم GABA هنوز در حال تکامل است، این اختلالات می‌توانند رشد طبیعی مغز را به‌طور جدی مختل کنند.

رفتارهای پرخطر و پیامدهای اجتماعی مصرف الکل

مطالعات نشان داده‌اند که نوجوانانی که زودهنگام شروع به مصرف الکل می‌کنند، بیشتر در معرض رفتارهای پرخطر قرار دارند. این رفتارها شامل رانندگی در حالت مستی، فعالیت‌های جنسی ناایمن، مصرف سایر مواد مخدر و احتمال بروز خشونت و درگیری‌های اجتماعی است. این اقدامات نه تنها سلامت جسمی و روانی نوجوانان را تهدید می‌کنند، بلکه می‌توانند عواقب قانونی و اجتماعی جدی نیز به همراه داشته باشند.

آمار و روند مصرف الکل در نوجوانان

گزارش‌های CDC نشان می‌دهد که الکل رایج‌ترین ماده مورد استفاده در میان نوجوانان ایالات متحده است. بر اساس مطالعه «رفتارهای پرخطر نوجوانان»، ۳۳ درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی مصرف حداقلی الکل و ۱۸ درصد نوشیدن افراطی داشته‌اند. همچنین ۸ درصد از نوجوانان پس از مصرف الکل رانندگی کرده‌اند. در اروپا نیز تقریباً ۸۰ درصد دانش‌آموزان ۱۵ تا ۱۶ ساله در سال گذشته الکل مصرف کرده‌اند و نگران‌کننده آنکه حدود ۳۳ درصد افراد زیر ۱۳ سال نیز تجربه مصرف داشته‌اند.

نوشیدن افراطی (Binge Drinking) و حساسیت بالای نوجوانان

نوشیدن افراطی به‌صورت مصرف چند نوشیدنی در مدت کوتاه تعریف می‌شود که موجب افزایش سریع غلظت الکل خون به سطح ۰/۰۸ درصد یا بیشتر می‌شود. برای نوجوانان، حتی مقادیر کمتر الکل نسبت به بزرگسالان، می‌تواند همین اثرات مضر را ایجاد کند. به طور مثال، برای دختران نوجوان فقط سه لیوان و برای پسران نوجوان بین سه تا پنج لیوان بسته به سن و جثه کافی است تا سطح الکل خون به حالت خطرناک برسد. این مسأله نشان می‌دهد که نوجوانان حتی با مصرف کم الکل نیز در معرض آسیب‌های شدید مغزی و رفتاری هستند.

نتیجه‌ گیری

تحقیقات علمی نشان می‌دهند که مغز نوجوانان در مرحله‌ای حساس از رشد قرار دارد و مصرف الکل می‌تواند تغییرات دائمی و آسیب‌زننده‌ای در ساختار و عملکرد آن ایجاد کند. علاوه بر اختلالات شناختی، رفتارهای پرخطر و پیامدهای اجتماعی ناشی از مصرف الکل، سلامت جسمی و روانی نوجوانان را تهدید می‌کند. والدین، مربیان و مسئولان بهداشت عمومی باید با آموزش، محدودسازی دسترسی و نظارت دقیق، از شروع زودهنگام مصرف الکل جلوگیری کنند و برنامه‌های پیشگیرانه مؤثری برای کاهش خطرات ارائه دهند.