هشدار مهم درباره مصرف شیاف و مسکن‌ ها: خطرات پنهان خوددرمانی

مصرف مسکن‌ها و داروهای ضد درد، به ویژه شیاف‌ها، در بین مردم بسیار رایج است. بسیاری تصور می‌کنند استفاده از شیاف یا داروهای موضعی، عوارض کمتری نسبت به قرص یا شربت دارد. این باور کاملاً نادرست است، زیرا هر دارویی که وارد بدن شود، جذب جریان خون شده و می‌تواند بر ارگان‌های حیاتی مانند کبد، کلیه، قلب و دستگاه گوارش اثر بگذارد. در ادامه با جزئیات بیشتر به خطرات، نکات ایمنی و راهکارهای صحیح مصرف مسکن‌ها می‌پردازیم.

چرا مصرف شیاف عوارض کمتری ندارد؟

شیاف‌ها، قرص‌ها و داروهای تزریقی در نهایت جذب خون می‌شوند و تأثیر مشابهی بر ارگان‌های بدن دارند. این بدان معناست که مصرف شیاف نه تنها باعث کاهش عوارض نمی‌شود، بلکه همان خطرات طولانی‌مدت داروهای خوراکی را به همراه دارد.

• جذب سیستمیک دارو از طریق شیاف می‌تواند باعث آسیب به کبد و کلیه شود.
• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک، پیروکسیکام و ملوکسیکام می‌توانند با مصرف طولانی‌مدت زخم معده، خون‌ریزی گوارشی و نارسایی کلیوی ایجاد کنند.
• استامینوفن در صورت تجاوز از دوز مجاز روزانه (۲ گرم برای بزرگسالان) می‌تواند به کبد آسیب جدی بزند، خصوصاً زمانی که هم‌زمان داروهای ترکیبی حاوی استامینوفن مصرف شود.

مصرف مسکن‌ ها و خطرات طولانی‌ مدت

داروهای مسکن فقط درد را کاهش می‌دهند، نه علت اصلی آن را درمان می‌کنند. مصرف خودسرانه این داروها می‌تواند باعث پنهان ماندن علائم بیماری شود و تشخیص به موقع مشکلات زمینه‌ای مانند التهاب مفاصل، آسیب عصبی یا بیماری‌های قلبی را دشوار کند.

• مصرف طولانی NSAIDs می‌تواند وابستگی روانی ایجاد کرده و حافظه و عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد.
• این داروها ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و اثر آسپرین یا داروهای ضد فشار خون را کاهش دهند.
• افزایش خطر بیماری‌های قلبی–عروقی، فشار خون و آسیب گوارشی از دیگر عوارض مصرف بی‌رویه این داروها است.

گروه‌ های حساس: سالمندان، کودکان و زنان باردار

برخی افراد به دلیل شرایط فیزیولوژیک خود، بیش از سایرین در معرض خطر عوارض مسکن‌ها هستند:

• سالمندان: بیشتر مستعد عوارض گوارشی و قلبی هستند و مصرف طولانی NSAIDs می‌تواند آسیب جدی به کلیه و معده وارد کند.
• کودکان زیر ۶ ماه: مصرف استامینوفن فقط با تجویز پزشک و با دوز دقیق بر اساس وزن مجاز است.
• زنان باردار و شیرده: استفاده از مسکن‌های قوی باید محدود و تحت نظر پزشک باشد، زیرا می‌تواند خطر سقط جنین، آسیب به جنین یا تأثیرات منفی بر شیر مادر داشته باشد.

نکات ایمنی و توصیه‌ های داروساز

دکتر مریم مهرپویا، داروساز و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان، بر رعایت نکات زیر تأکید می‌کند:

• مصرف طولانی‌مدت ممنوع: هیچ داروی مسکنی نباید بدون تجویز پزشک و به مدت طولانی استفاده شود.
• رعایت دوز مجاز: به ویژه در مورد استامینوفن و NSAIDs، دوز روزانه و مصرف هم‌زمان داروهای ترکیبی باید کنترل شود.
• مراجعه به پزشک در صورت درد مداوم: هرگونه درد ادامه‌دار باید ریشه‌یابی شود، نه صرفاً با دارو پنهان گردد.
• احتیاط در مصرف همراه با الکل: مصرف الکل همراه با داروهای مسکن، خطر سمیت کبدی و آسیب اندام‌های حیاتی را چند برابر می‌کند.
• آگاهی از تداخلات دارویی: داروهای ضد التهاب می‌توانند با بسیاری از داروها تداخل داشته باشند و اثرات درمانی آن‌ها را کاهش دهند.

نتیجه‌ گیری

مصرف خودسرانه شیاف و مسکن‌ها، حتی با هدف کاهش عوارض، می‌تواند خطرناک باشد و آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بدن وارد کند. بهترین راهکار، استفاده محدود و تحت نظر پزشک، شناسایی علت اصلی درد و رعایت دوزهای مجاز است. توجه به هشدارهای داروسازان و مراجعه به پزشک در صورت درد مداوم، نقش حیاتی در حفظ سلامت کلی بدن دارد و از بروز مشکلات جدی مانند آسیب کبد، کلیه، قلب و دستگاه گوارش جلوگیری می‌کند.