دمای بینی هنگام استرس تا ۶ درجه کاهش می یابد؛ کشف جدید دانشمندان
بدن انسان در شرایط استرس واکنش‌های فیزیولوژیکی پیچیده‌ای از خود نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها حتی بدون آگاهی ما رخ می‌دهند. یکی از تازه‌ترین کشفیات علمی نشان می‌دهد که بینی انسان هنگام استرس به طور...
بدن انسان در شرایط استرس واکنش‌های فیزیولوژیکی پیچیده‌ای از خود نشان می‌دهد که بسیاری از آن‌ها حتی بدون آگاهی ما رخ می‌دهند. یکی از تازه‌ترین کشفیات علمی نشان می‌دهد که بینی انسان هنگام استرس به طور قابل توجهی خنک‌تر می‌شود. این یافته نه‌تنها درک ما از نحوه عملکرد بدن در موقعیت‌های اضطراب‌آور را گسترش می‌دهد، بلکه می‌تواند در آینده برای سنجش و پایش میزان استرس در افراد کاربردهای عملی داشته باشد.
پدیده افت حرارتی بینی در زمان استرس
پژوهشگران با بهره‌گیری از فناوری تصویربرداری حرارتی، پدیده‌ای را ثبت کرده‌اند که آن را «افت حرارتی بینی» می‌نامند. این پدیده به کاهش محسوس دمای نوک بینی هنگام تجربه استرس اشاره دارد و نتیجه تغییر در جریان خون صورت است. در شرایطی که فرد تحت فشار روانی قرار می‌گیرد، بدن به طور طبیعی منابع خود را برای مقابله با موقعیت تهدید‌آمیز تنظیم می‌کند و این تنظیم شامل تغییر در توزیع جریان خون نیز می‌شود.
به گفته دانشمندان، کاهش دمای بینی در زمان استرس بین ۳ تا ۶ درجه سانتی‌گراد است. این تغییر آن‌قدر چشمگیر است که می‌توان با دوربین‌های حرارتی آن را به‌صورت دقیق مشاهده و اندازه‌گیری کرد. این کشف به ما نشان می‌دهد که احساسات ما ردپایی فیزیولوژیکی در بدن دارند که حتی بدون کلمات می‌توان آن را ثبت کرد.
چگونگی انجام آزمایش و ثبت نتایج
برای بررسی دقیق این پدیده، محققان از گروهی متشکل از ۲۹ داوطلب خواستند در شرایط کنترل‌شده‌ای شرکت کنند. ابتدا شرکت‌کنندگان به صدای «نویز سفید» گوش دادند تا وضعیت پایه‌ای آرامش آن‌ها ثبت شود. سپس تنها سه دقیقه فرصت داشتند تا خود را برای سخنرانی کوتاهی درباره «شغل رؤیایی»شان آماده کنند. این سخنرانی پنج دقیقه‌ای در برابر هیئتی از داوران انجام شد که کاملاً ساکت و بدون واکنش به آن‌ها نگاه می‌کردند؛ موقعیتی که به‌طور طبیعی باعث افزایش اضطراب می‌شود.
در طول این فرایند، محققان با استفاده از دوربین‌های تصویربرداری حرارتی، تغییرات جریان خون و دمای صورت شرکت‌کنندگان را ثبت کردند. نتایج نشان داد که در تمام داوطلبان، دمای نوک بینی به‌طور میانگین بین ۳ تا ۶ درجه کاهش یافته است. این داده‌ها به‌روشنی نشان می‌دهد که سیستم عصبی خودکار بدن در زمان استرس، واکنشی منسجم و قابل اندازه‌گیری دارد.
چرا دمای بینی در زمان استرس کاهش می یابد؟
توضیح علمی این پدیده به نحوه عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک بازمی‌گردد؛ همان بخشی از دستگاه عصبی که مسئول واکنش «جنگ یا گریز» است. در شرایط استرس، بدن برای آماده‌سازی جهت واکنش سریع به تهدید، جریان خون را به سمت اندام‌هایی مانند مغز، چشم‌ها و ماهیچه‌ها هدایت می‌کند. در نتیجه، خون از نواحی محیطی صورت – از جمله بینی – دور می‌شود و این موضوع باعث کاهش محسوس دمای آن ناحیه می‌گردد.
این واکنش، یک سازوکار تکاملی است که در طول میلیون‌ها سال شکل گرفته تا انسان بتواند در شرایط خطر، تمرکز دیداری و سرعت واکنش خود را افزایش دهد. نکته جالب اینجاست که هرچند امروزه تهدیدهای ما بیشتر روانی هستند تا فیزیکی، بدن همچنان همان الگوی واکنشی را دنبال می‌کند.
کاربردهای علمی و پزشکی این کشف
دانشمندان معتقدند کاهش دمای بینی می‌تواند به عنوان یک «نشانگر زیستی غیر تهاجمی» برای سنجش میزان استرس در انسان مورد استفاده قرار گیرد. این روش، برخلاف آزمایش‌های خون یا سنجش‌های هورمونی، بدون تماس مستقیم با بدن انجام می‌شود و نتایج آن به‌صورت لحظه‌ای قابل مشاهده است. چنین روشی می‌تواند در حوزه‌هایی مانند روان‌شناسی، پزشکی، آموزش و حتی ارزیابی عملکرد شغلی کاربرد پیدا کند.
به عنوان مثال، در آینده ممکن است از دوربین‌های حرارتی برای بررسی وضعیت روحی رانندگان، خلبانان یا پزشکان در شرایط فشار کاری بالا استفاده شود تا از خطاهای ناشی از استرس پیشگیری گردد. همچنین این فناوری می‌تواند در درمان‌های روان‌شناختی برای ردیابی تغییرات فیزیولوژیکی بیماران هنگام جلسات درمانی مفید واقع شود.
نمایش زنده و گسترش تحقیقات
پروفسور «گیلیان فارستر» (Gillian Forrester)، سرپرست تیم تحقیقاتی، اعلام کرده است که قصد دارد این پدیده را در رویداد New Scientist Live در تاریخ ۱۸ اکتبر (برابر با ۲۶ مهر) به‌صورت زنده نمایش دهد. هدف از این نمایش، نشان دادن واکنش لحظه‌ای بدن انسان در مواجهه با استرس و نحوه ثبت آن با استفاده از فناوری‌های نوین است.
این پژوهش گامی مهم در جهت توسعه روش‌های علمی برای سنجش احساسات انسانی به شمار می‌رود. دانشمندان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا پدیده افت حرارتی در دیگر نواحی صورت نیز رخ می‌دهد یا خیر و چگونه می‌توان از آن برای تشخیص زودهنگام مشکلات روانی بهره برد.
نتیجه گیری
کاهش دمای بینی در زمان استرس، تنها یک پدیده جالب زیستی نیست؛ بلکه پلی است میان علم، فناوری و شناخت احساسات انسانی. این کشف می‌تواند به ما کمک کند تا درک عمیق‌تری از واکنش‌های بدن در برابر فشار روانی به دست آوریم و شاید در آینده، راهی نو برای کنترل، پایش و حتی درمان استرس از طریق تحلیل داده‌های حرارتی فراهم شود.