چرا مردان بیشتر در معرض پوسیدگی دندان و بیماری لثه قرار می‌ گیرند؟

سلامت دهان و دندان یکی از جنبه‌های مهم سلامت عمومی بدن است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که مردان به طور قابل توجهی بیشتر و شدیدتر از زنان در معرض پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه قرار می‌گیرند. این تفاوت جنسیتی تنها به رفتارهای بهداشتی محدود نمی‌شود و پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که عوامل زیست‌شناختی و پاسخ‌های التهابی بدن نیز نقش مهمی در این پدیده دارند.

نقش اینترلوکین-۱ بتا در التهاب لثه

یکی از کشفیات مهم دانشمندان دانشگاه کارولینای شمالی، شناسایی اینترلوکین-۱ بتا (IL-۱β) به عنوان پروتئین پیش‌التهابی کلیدی در بیماری لثه مردان است. این پروتئین موجب تشدید التهاب در بافت‌های لثه و تحلیل استخوان‌های نگهدارنده دندان‌ها می‌شود و می‌تواند توضیح دهد که چرا مردان بیش از زنان دچار آسیب‌های جدی دندانی می‌شوند.

به طور سنتی، مطالعات تفاوت جنسیتی در بیماری لثه را به رفتارهای بهداشتی مردان نسبت می‌دادند. به عنوان مثال، مردان معمولاً کمتر مسواک می‌زنند یا نخ دندان استفاده می‌کنند و بازدید منظم از دندانپزشک کمتر دارند. با این حال، پاسخ التهابی بدن، مخصوصاً در حضور IL-۱β، مشخص می‌کند که چرا حتی با رعایت نسبی بهداشت، مردان نسبت به زنان بیشتر در معرض آسیب هستند.

اینترلوکین‌ ها و نقش آنها در بدن

اینترلوکین‌ها، یا IL‌ها، گروهی از سیتوکین‌ها هستند که عملکرد آن‌ها در فعال‌سازی سلول‌های ایمنی و تنظیم التهاب بسیار حیاتی است. این ترکیبات می‌توانند هم خواص پیش‌التهابی و هم ضدالتهابی داشته باشند و در بیماری‌های مختلف مانند سکته مغزی، آلزایمر، ام‌اس و برخی بیماری‌های چشمی نظیر آب سیاه و تباهی لکه زرد وابسته به سن نقش دارند.

در زمینه بیماری لثه، اینترلوکین-۱ بتا باعث افزایش پاسخ التهابی نسبت به باکتری‌های موجود در دهان می‌شود و در نتیجه آسیب به بافت لثه و استخوان‌های اطراف دندان تشدید می‌گردد.

شواهد انسانی و حیوانی

در پژوهشی که شامل ۶۲۰۰ نمونه انسانی بود، مشخص شد سطح IL-۱β در مایع موجود در شکاف لثه مردان به طور قابل توجهی بیشتر از زنان است. این امر می‌تواند توضیح دهد که چرا مردان هنگام بروز عفونت‌های لثه، تحلیل استخوان بیشتری تجربه می‌کنند و احتمال از دست رفتن دندان‌ها در آن‌ها بیشتر است.

مطالعات حیوانی نیز یافته‌های مشابهی را تأیید کردند. در مدل‌های موش، حیوانات نر نسبت به موش‌های ماده سطح بالاتری از IL-۱β داشتند. موش‌هایی که ژن این پروتئین التهابی در آن‌ها حذف شده بود، کاهش تحلیل استخوان و التهاب بافتی را تجربه کردند. همچنین، موش‌هایی که با داروی آزمایشی مهارکننده IL-۱β درمان شدند، نفوذ سلول‌های التهابی به بافت لثه کاهش قابل توجهی داشت. این اثرات تنها در موش‌های نر مشاهده شد، که نشان دهنده تفاوت زیست‌شناختی جنسیتی در پاسخ‌های التهابی است.

پیامدهای بالینی و درمانی

این کشف علمی مسیرهای جدیدی را برای درمان‌های هدفمند بیماری‌های لثه فراهم می‌کند. مهار فعالیت IL-۱β می‌تواند به کاهش پیشرفت التهاب و از دست رفتن دندان‌ها در مردان کمک کند. با توجه به این یافته، می‌توان رویکردهای درمانی متفاوت برای زنان و مردان در نظر گرفت، زیرا مکانیسم پیشرفت بیماری در زنان ممکن است توسط IL-۱β هدایت نشود و عوامل دیگری در آن نقش داشته باشند.

در آینده، درمان‌های دارویی متمرکز بر کاهش فعالیت IL-۱β یا مهار پاسخ‌های التهابی موضعی، می‌تواند مکمل بهداشت دهان و دندان و مراقبت‌های سنتی باشد و به کاهش نابرابری جنسیتی در بیماری‌های لثه کمک کند.

اهمیت این کشف برای سلامت عمومی

شناخت تفاوت‌های جنسیتی در پاسخ‌های التهابی بدن، تنها به درمان بیماری‌های دندانی محدود نمی‌شود. این تحقیق نشان می‌دهد که توجه به عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی در طراحی استراتژی‌های پیشگیری و درمان بیماری‌ها حیاتی است.

همچنین، این یافته‌ها می‌توانند آموزش‌های بهداشتی را دقیق‌تر کنند. مردان باید بیشتر نسبت به مراقبت از دندان‌ها و لثه خود حساس باشند و پیگیری منظم توسط دندانپزشک را جدی بگیرند، حتی اگر عادات بهداشتی نسبی رعایت شود.

نتیجه‌ گیری

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که مردان بیشتر از زنان مستعد بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان هستند و این تفاوت تنها به رفتارهای بهداشتی مرتبط نیست. اینترلوکین-۱ بتا نقش کلیدی در افزایش التهاب و تخریب بافت لثه دارد و می‌تواند هدف درمان‌های جدید و شخصی‌سازی شده قرار گیرد.

تلاش‌های پژوهشی برای مهار IL-۱β، توسعه داروهای ضدالتهابی هدفمند و آموزش‌های پیشگیرانه می‌تواند به کاهش میزان آسیب دندانی در مردان کمک کند. این یافته‌ها اهمیت تعامل میان ژنتیک، پاسخ التهابی و رفتارهای بهداشتی را در سلامت دهان و دندان برجسته می‌سازد و افق‌های جدیدی برای درمان‌های جنسیتی محور در این حوزه باز می‌کند.