چرا برخی افراد چاق نمی شوند؟ نقش ژن ها و سوخت و ساز بدن در لاغری طبیعی
یکی از سوالاتی که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده این است که چرا برخی افراد هر چه می‌خورند، چاق نمی‌شوند، در حالی که دیگران با کمترین پرخوری با افزایش وزن مواجه می‌شوند؟ آیا ژنتیک نقش اصلی...
یکی از سوالاتی که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده این است که چرا برخی افراد هر چه می‌خورند، چاق نمی‌شوند، در حالی که دیگران با کمترین پرخوری با افزایش وزن مواجه می‌شوند؟ آیا ژنتیک نقش اصلی را ایفا می‌کند یا تفاوت در میزان سوخت و ساز بدن باعث این تفاوت چشمگیر است؟ برای پاسخ به این سوال باید نگاهی علمی‌تر به عملکرد بدن و عوامل موثر بر وزن بیندازیم.
مقدمه ای بر تفاوت های بدنی افراد در واکنش به غذا
اضافه وزن و چاقی از مشکلات شایعی هستند که در سراسر دنیا رو به افزایش‌اند. با این حال، در همین دنیای پر از رژیم های غذایی و برنامه های کاهش وزن، افرادی هم هستند که لاغر باقی می‌مانند، حتی اگر رژیم غذایی خاصی نداشته باشند یا فعالیت بدنی منظم انجام ندهند. این تفاوت ها از کجا می‌آید؟ ژنتیک، سوخت و ساز، سبک زندگی یا ترکیبی از همه این ها؟
آیا ژنتیک در لاغری طبیعی نقش دارد؟
پژوهش ها نشان می دهد که ژن ها در تعیین ساختار بدنی و وزن افراد تاثیر قابل توجهی دارند. برخی افراد به طور طبیعی دارای ژن هایی هستند که مانع از افزایش وزن می‌شود، حتی اگر تغذیه آن ها چندان سالم نباشد.
محققان با بررسی نمونه های بزاق از افراد لاغر طبیعی – افرادی که در تمام طول عمرشان وزن مناسبی داشته‌اند – دریافتند که این گروه دارای الگوهای ژنتیکی خاصی هستند. این ژن ها باعث می شوند که بدن آن ها با سرعت بیشتری چربی بسوزاند یا میزان متابولیسم پایه بالاتری داشته باشند.
این یافته ها که در ژورنال ژنتیک منتشر شده‌اند، نشان می دهند که در حدود ۱۸ درصد از دلایل لاغری در افراد به طور مستقیم به DNA آن ها باز می گردد؛ به عبارت دیگر، لاغری برخی افراد در ساختار ژنتیکی آن ها نوشته شده است.
سوخت و ساز بدن: ماشینی با سرعت های متفاوت
متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن، فرآیندی است که طی آن بدن انرژی مصرف شده را به کالری تبدیل می‌کند. سرعت این فرآیند در همه افراد یکسان نیست و تحت تأثیر عواملی مانند ژنتیک، سن، جنسیت و توده عضلانی قرار دارد.
افرادی که دارای متابولیسم بالا هستند، انرژی دریافتی از غذا را سریع‌تر می‌سوزانند و در نتیجه ذخیره چربی در بدن آن‌ها کمتر صورت می‌گیرد. این در حالی است که افرادی با متابولیسم کندتر، حتی با مصرف کالری مشابه ممکن است دچار افزایش وزن شوند.
سوخت و ساز بالا می تواند به صورت طبیعی در بدن برخی افراد وجود داشته باشد یا در اثر عواملی مانند ورزش مداوم، خواب کافی و رژیم غذایی متعادل تقویت شود. با این حال، در لاغری ذاتی، بیشتر نقش با ژن هاست.
تفاوت های ژنتیکی چگونه خود را نشان می دهند؟
بر اساس یافته های محققان، برخی از ژن های خاص که در افراد لاغر طبیعی یافت می شوند، با عملکرد بهتر بدن در سوزاندن چربی و مقاومت بیشتر در برابر ذخیره سازی چربی در ارتباط هستند. این ژن ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- ژن های تنظیم‌کننده اشتها که موجب احساس سیری زودهنگام می شوند
- ژن های مؤثر بر افزایش فعالیت متابولیکی سلول ها
- ژن هایی که بر میزان چربی سازی بدن تاثیر منفی می گذارند
- الگوهای ژنتیکی موثر بر حساسیت انسولینی و کنترل قند خون
در واقع این افراد ممکن است غذاهای پرکالری مصرف کنند، اما به دلیل عملکرد متفاوت سیستم متابولیک بدن، چربی ها در بدن آن ها ذخیره نمی شود.
نقش سبک زندگی در کنار ژن ها را نباید نادیده گرفت
درست است که ژنتیک می تواند نقش پررنگی در تعیین ساختار بدنی داشته باشد، اما محیط و سبک زندگی نیز تأثیر زیادی بر وضعیت وزن و سلامت بدن می گذارد. خواب منظم، فعالیت فیزیکی، کنترل استرس و تغذیه مناسب از جمله عواملی هستند که حتی در افرادی با ژن های چاقی نیز می توانند مانع اضافه وزن شوند.
به گفته پروفسور تام ساندرز از کالج کینگ لندن، با این‌که تفاوت های ژنتیکی در لاغری و چاقی نقش دارند، اما بدون شک سبک زندگی و محیط زیست افراد نقش مکمل و تعیین کننده‌ای دارند. به همین دلیل، صرف داشتن ژن های خوب نمی‌تواند به معنای مصون بودن از افزایش وزن در آینده باشد.
آینده درمان های چاقی با کمک ژنتیک
دانشمندان امیدوارند با شناخت دقیق ژن های موثر در لاغری طبیعی، بتوانند داروهایی طراحی کنند که عملکرد این ژن ها را شبیه سازی کرده و در بدن افراد مستعد چاقی فعال کنند. این نوع درمان ها می توانند در آینده راهکار جدیدی برای مبارزه با چاقی، بدون نیاز به رژیم های سخت‌گیرانه و ورزش های سنگین باشند.
هرچند این مسیر هنوز در ابتدای راه است، اما امید به توسعه درمان های ژنتیکی، آینده ای روشن در کنترل وزن و بهبود سلامت عمومی جامعه ترسیم می کند.
سخن پایانی
اگرچه برخی افراد به طور طبیعی لاغر هستند و نیازی به تلاش زیادی برای حفظ وزن خود ندارند، اما نباید فراموش کرد که عوامل ژنتیکی تنها بخشی از داستان‌اند. سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل و فعالیت فیزیکی، برای همه – حتی افراد لاغر – ضروری است.
داشتن ژن های خوب یک امتیاز است، اما استفاده درست از این امتیاز تنها با انتخاب های هوشمندانه در زندگی ممکن می شود. پس اگر شما هم جزو آن دسته نیستید که ژنتیک به نفع‌شان کار می‌کند، نگران نباشید. با مدیریت صحیح تغذیه و افزایش آگاهی نسبت به عملکرد بدن، می‌توانید کنترل وزن خود را در دست بگیرید.