افزایش امید به زندگی پس از کرونا؛ شکاف سلامت جهانی و بحران مرگ‌ و میر جوانان

پس از سال‌ها آشفتگی ناشی از همه‌گیری کرونا، جهان سرانجام به نقطه‌ای رسیده است که شاخص امید به زندگی بار دیگر روند صعودی خود را از سر گرفته است. اما این بازگشت بهبود‌یافته، چهره‌ای دوگانه دارد. در حالی که انسان‌ها امروز به‌طور میانگین بیش از هر زمان دیگری عمر می‌کنند، داده‌های جدید نشان می‌دهد نسل جوان درگیر بحرانی خاموش از مرگ‌های زودرس است. پژوهشی تازه که در مجله علمی The Lancet منتشر شده، تصویری دقیق از این واقعیت متناقض ارائه می‌دهد.

بازگشت امید به زندگی به سطح قبل از همه‌ گیری کرونا

نتایج مطالعه بین‌المللی جدید نشان می‌دهد که امید به زندگی جهانی در سال ۲۰۲۳ به سطح پیش از همه‌گیری بازگشته است. بر اساس این گزارش، میانگین امید به زندگی زنان در جهان به ۷۶.۳ سال و مردان به ۷۱.۵ سال رسیده است. این ارقام در مقایسه با میانه قرن بیستم نشان از افزایش بیش از ۲۰ سال در طول عمر بشر دارد.

پژوهشگران می‌گویند که پس از سقوط شدید امید به زندگی در دوران همه‌گیری کووید-۱۹، روند احیا سریع‌تر از آن‌چه انتظار می‌رفت رخ داده است. در سال ۲۰۲۱، ویروس کرونا عامل اصلی مرگ‌ومیر در جهان بود، اما اکنون جایگاه آن به رتبه بیستم سقوط کرده است. بیماری‌های قلبی و سکته مغزی بار دیگر در صدر فهرست عوامل مرگ قرار گرفته‌اند و این تغییر، بازتابی از بازگشت جهان به الگوی سلامت پیش از کروناست.

تغییر الگوی مرگ‌ و میر در جهان

تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که ساختار بیماری‌ها در جهان دچار دگرگونی بزرگی شده است. اگر در نیمه نخست قرن بیستم بیماری‌های عفونی مانند سل، مالاریا و ذات‌الریه عامل اصلی مرگ بودند، اکنون دو سوم کل مرگ‌ها ناشی از بیماری‌های غیرواگیر است؛ بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری‌های مزمن کلیوی، آلزایمر و سرطان.

این تغییر الگو نشان می‌دهد که جوامع انسانی هرچه بیشتر با سبک زندگی مدرن – شامل کم‌تحرکی، تغذیه ناسالم و استرس مزمن – درگیر شده‌اند. با وجود پیشرفت در بهداشت عمومی و پزشکی، افزایش چاقی، مصرف سیگار و آلودگی هوا موجب شده بسیاری از کشورها با بیماری‌های مزمن دست و پنجه نرم کنند.

بحران پنهان در میان نوجوانان و جوانان

در حالی که آمار کلی امید به زندگی رو به بهبود است، پژوهشگران هشدار داده‌اند که نرخ مرگ‌ومیر در میان نوجوانان و جوانان در حال افزایش است. این روند، چالشی تازه و نگران‌کننده برای سلامت عمومی محسوب می‌شود.

در کشورهای با درآمد بالا، مانند ایالات متحده و کانادا، بیشترین عامل مرگ در گروه سنی ۲۰ تا ۳۹ سال مربوط به خودکشی، اوردوز مواد مخدر و مصرف بیش از حد الکل است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد اضطراب، افسردگی و احساس بی‌معنایی در میان جوانان پس از دوران قرنطینه و فشارهای اقتصادی، نقشی اساسی در این بحران دارند. بحران سلامت روان اکنون به اندازه بیماری‌های فیزیکی جدی تلقی می‌شود و کارشناسان خواستار سیاست‌گذاری فوری برای حمایت از نسل جوان هستند.

در مقابل، در کشورهای آفریقایی و برخی مناطق جنوب آسیا، الگوی مرگ‌ومیر در میان جوانان ماهیتی متفاوت دارد. در این مناطق، مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی مانند سل و مننژیت، سوء تغذیه، تصادفات جاده‌ای و عوارض زایمان در زنان جوان همچنان بالاست. این تفاوت‌ها نشان می‌دهد که چالش‌های سلامت جوانان در جهان به‌شدت وابسته به شرایط اقتصادی و زیرساختی کشورهاست.

دلایل نابرابری سلامت در جهان

گزارش جدید بار دیگر شکاف بزرگ سلامت میان کشورهای پردرآمد و کشورهای کم‌درآمد را آشکار می‌کند. در حالی که امید به زندگی در کشورهای ثروتمند به بیش از ۸۳ سال رسیده است، این عدد در کشورهای آفریقایی به‌طور میانگین تنها ۶۲ سال است.

محققان هشدار می‌دهند که کاهش بودجه‌های بین‌المللی برای کمک‌های بهداشتی می‌تواند این شکاف را عمیق‌تر کند. بسیاری از کشورهای کم‌درآمد هنوز برای تأمین واکسن‌ها، داروها و مراقبت‌های اولیه به کمک‌های جهانی متکی هستند. بدون تداوم این حمایت‌ها، پیشرفت‌های دهه اخیر ممکن است به سرعت از بین برود.

عوامل قابل پیشگیری مرگ و بیماری

یکی از یافته‌های مهم این تحقیق آن است که تقریباً نیمی از بیماری‌ها و مرگ‌ومیرهای جهانی قابل پیشگیری‌اند. پژوهشگران ۸۸ عامل خطر «قابل اصلاح» را شناسایی کرده‌اند که سهم زیادی در بروز بیماری دارند. از میان آن‌ها، ده عامل بیشترین تأثیر را دارند: فشار خون بالا، آلودگی هوا، سیگار کشیدن، قند خون بالا، وزن کم هنگام تولد، چاقی، کلسترول بالا، اختلال عملکرد کلیه، رشد ناکافی در دوران کودکی و قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند سرب.

پژوهش‌های جدید همچنین به نقش پررنگ عوامل اجتماعی و اقتصادی در سلامت اشاره دارند. فقر، تغذیه نامناسب، اضطراب مزمن، کمبود خواب و عدم دسترسی به خدمات پزشکی از مهم‌ترین دلایل نابرابری سلامت جهانی محسوب می‌شوند. پیشگیری از بیماری، بیش از هر چیز، به سیاست‌های اجتماعی پایدار و آموزش عمومی وابسته است.

چشم‌ انداز آینده سلامت جهانی

محققان با وجود هشدارها، نسبت به آینده خوش‌بین هستند. پیشرفت‌های پزشکی، گسترش واکسیناسیون، توسعه فناوری‌های سلامت دیجیتال و افزایش آگاهی عمومی می‌تواند مسیر بهبود را تقویت کند. سازمان جهانی بهداشت در تازه‌ترین بیانیه خود اعلام کرده است که هدف جهانی برای سال ۲۰۳۰، افزایش میانگین امید به زندگی به بیش از ۸۰ سال برای زنان و ۷۵ سال برای مردان است.

با این حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند که رسیدن به این هدف بدون تمرکز بر سلامت روان، کاهش فقر و اصلاح سبک زندگی ممکن نیست. سلامت، نه فقط به معنای نبود بیماری، بلکه به معنای رفاه جسمی، روانی و اجتماعی است.

نتیجه‌ گیری

بازگشت امید به زندگی به سطح قبل از همه‌گیری کرونا نشانه‌ای از تاب‌آوری و توانایی جوامع انسانی است. اما افزایش مرگ و میر در میان جوانان یادآور این حقیقت است که پیشرفت علمی و اقتصادی، بدون توجه به سلامت روان و عدالت اجتماعی، نمی‌تواند تضمین‌کننده آینده‌ای سالم باشد. جهان اگر می‌خواهد مسیر رشد پایدار را طی کند، باید در کنار درمان بیماری‌ها، به درمان اضطراب و نابرابری نیز بپردازد.