چرا برخی سالمندان پس از بحران‌ های سلامتی بهبود می‌ یابند و برخی دیگر نه؟

با افزایش سن، بدن با چالش‌های متعددی روبه‌رو می‌شود که می‌تواند توانایی افراد برای بهبودی پس از بیماری‌ها یا آسیب‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. بسیاری تصور می‌کنند ورزش، رژیم غذایی سالم یا ژنتیک تنها عوامل تعیین‌کننده بازیابی سلامت هستند، اما پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که سلامت روانی و عاطفی نقش حیاتی و حتی پیشرو در مسیر بهبودی سالمندان دارد. مطالعه‌ای طولی در کانادا نشان داده است که مدیریت مؤثر احساسات، تاب‌آوری ذهنی و روابط اجتماعی سالم می‌تواند تا پنج برابر شانس بهبودی کامل پس از بحران‌های سلامتی را افزایش دهد.

سلامت روانی و عاطفی؛ کلید بازیابی سلامتی

سلامت روانی و عاطفی مفهومی فراتر از عدم وجود بیماری روانی دارد و شامل توانایی مدیریت احساسات، داشتن اهداف زندگی، رضایت از روابط اجتماعی و رشد شخصی می‌شود. سالمندانی که از حمایت اجتماعی کافی و مهارت‌های مقابله با استرس برخوردارند، در مواجهه با بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سرطان یا آسیب‌های ناتوان‌کننده شانس بیشتری برای بازیابی تندرستی دارند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این افراد قادرند پس از پشت سر گذاشتن بحران‌های جسمانی، کیفیت زندگی و توانایی عملکرد روزمره خود را به‌طور قابل توجهی حفظ کنند.

ویژگی‌ های سالمندانی که بهتر بهبود می‌ یابند

مطالعه کانادایی شامل بیش از ۸ هزار سالمند ۶۰ سال به بالا بود که وضعیت جسمی، روانی و اجتماعی مطلوبی نداشتند. نتایج نشان داد حدود یک‌چهارم شرکت‌کنندگان طی سه سال به سلامتی بهینه دست یافتند، حتی کسانی که با بیماری‌های مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کردند.

سلامتی بهینه به معنای برخورداری از:

• حمایت اجتماعی کافی و روابط مثبت با دیگران
• نگرش مثبت نسبت به پیری و تغییرات سلامتی
• سلامت جسمی و روانی مناسب
• رضایت از زندگی و شادی در فعالیت‌های روزمره
• عدم ابتلا به درد ناتوان‌کننده یا بیماری روانی شدید

سایر عوامل مؤثر در بهبود شامل سن کمتر از ۷۰ سال، درآمد مناسب، تأهل، فعالیت بدنی منظم، عدم استعمال دخانیات و نداشتن بیماری‌های مزمن همچون دیابت، چاقی، مشکلات خواب یا پوکی استخوان بود.

راهکارهای عملی برای تاب‌ آوری عاطفی

سلامت روانی و عاطفی با تمرین و ممارست قابل تقویت است. بر اساس تحقیقات منتشرشده در مجله Octa Psychologica، سالمندان می‌توانند با به‌کارگیری روش‌های زیر، شانس بهبودی خود را افزایش دهند:

پذیرش و انطباق با تغییرات:

تغییرات جسمی و سلامتی بخشی طبیعی از زندگی هستند. پذیرش این تغییرات و اتخاذ اقدامات کوچک، مانند اصلاح رژیم غذایی، انجام تمرینات متناسب با سن و پیروی از توصیه‌های پزشکی، به تقویت سلامت روانی و جسمی کمک می‌کند.

کنترل استرس:

استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا یوگا می‌تواند به مقابله با اضطراب ناشی از بیماری کمک کند و تاب‌آوری ذهنی سالمندان را افزایش دهد.

حفظ ارتباطات اجتماعی:

فعالیت‌های داوطلبانه، شرکت در گروه‌های اجتماعی و ایجاد روابط نزدیک با خانواده و دوستان حس هدفمندی و ارزشمندی را تقویت می‌کند و نقش مهمی در سلامت روانی دارد.

تقویت مثبت‌ اندیشی:

تمرین شکرگزاری روزانه، قدردانی از اتفاقات مثبت و نگرش خوشبینانه نسبت به سالمندی، به کاهش منفی‌بافی و افزایش رضایت از زندگی کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که سالمندانی که سالمندی را فرصتی برای یادگیری، انتقال تجربه و ایجاد روابط جدید می‌بینند، سلامت روانی بهتری دارند.

موانع بهبود و راهکار مقابله

با وجود اهمیت سلامت روانی، بهبود سالمندان می‌تواند با موانعی مواجه شود، از جمله بیماری‌های مزمن، انزوای اجتماعی، مشکلات اقتصادی و نگرش منفی نسبت به سلامت. برخی از این موانع مانند فعالیت بدنی و تغذیه قابل اصلاح هستند و سالمندان با ممارست می‌توانند اثر آن‌ها را کاهش دهند.

جیسون سانرز، متخصص کایروپراکتیک، معتقد است: «سلامتی مقوله‌ای ثابت نیست و همواره تغییر می‌کند. حتی تغییرات کوچک روزانه در تغذیه، تحرک و نگرش می‌تواند تفاوت‌های قابل توجهی در کیفیت زندگی سالمندان ایجاد کند.»

نقش سیاست‌ گذاری و حمایت اجتماعی

مطالعات اخیر نشان می‌دهند که حمایت اجتماعی و سیاست‌های مناسب می‌توانند نقش حیاتی در ارتقای سلامت سالمندان داشته باشند. فراهم کردن دسترسی به غذای سالم، امکانات ورزشی، آموزش‌های مرتبط با سبک زندگی سالم و خدمات درمانی، توانمندی سالمندان را در حفظ یا بازیابی سلامت بهبود می‌بخشد.

ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی نیز می‌توانند با آموزش و توانمندسازی سالمندان، آن‌ها را تشویق به مراقبت از سلامت روان و جسم کنند. سانرز تأکید می‌کند: «سالخوردگی لزوماً به معنای افت سلامتی نیست و با اتخاذ راهبردهای صحیح، افراد می‌توانند در سن ۷۰ سالگی سالم‌تر از ۶۰ سالگی زندگی کنند.»

جمع‌ بندی

سلامت سالمندان پس از بحران‌های جسمی تنها به عوامل فیزیکی بستگی ندارد؛ سلامت روانی و عاطفی نقش اصلی در بازیابی تندرستی دارد. پذیرش تغییرات، کنترل استرس، حفظ روابط اجتماعی و مثبت‌اندیشی می‌توانند تأثیر چشمگیری در بهبود کیفیت زندگی داشته باشند. حمایت اجتماعی، سیاست‌های بهداشتی و اقدامات روزانه کوچک نیز مکمل این مسیر هستند و به سالمندان کمک می‌کنند تا دوران پیری را با نشاط و سلامتی بهتر تجربه کنند.