پوکی استخوان؛ بیماری خاموش اما شایع که باید جدی گرفته شود

پوکی استخوان یا استئوپروز یکی از بیماری‌های شایع و در عین حال «خاموش» است که معمولاً تا زمان بروز شکستگی‌های جدی علائم آشکاری ندارد. این بیماری با کاهش تراکم و استحکام استخوان‌ها باعث می‌شود حتی ضربات خفیف یا زمین خوردن ساده، زمینه‌ساز شکستگی‌های جدی در لگن، ران و ستون فقرات شود. شناخت عوامل خطر و پیشگیری به موقع می‌تواند از پیامدهای جدی پوکی استخوان جلوگیری کند.

خطرات پوکی استخوان و اهمیت شناسایی زودهنگام

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که در بسیاری از افراد بدون علامت باقی می‌ماند و اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که شکستگی رخ داده است. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان می‌توانند به کاهش کیفیت زندگی و محدودیت حرکتی منجر شوند.

• شکستگی‌های لگن و ران: کاهش تراکم استخوان باعث می‌شود حتی ضربه‌های سبک، شکستگی‌های شدید در ناحیه لگن و ران ایجاد کنند.
• تأثیر بر ستون فقرات: شکستگی‌های میکروسکوپی مهره‌ها می‌تواند باعث کاهش قد، قوز پشتی و تغییر شکل ستون فقرات شود.
• افزایش خطر حوادث: افراد مبتلا به پوکی استخوان بیشتر در معرض زمین خوردن و آسیب‌های جدی قرار دارند.

شیوع پوکی استخوان و جمعیت در معرض خطر

با افزایش جمعیت سالمندان در کشور، پوکی استخوان به یکی از چالش‌های جدی سلامت تبدیل شده است. این بیماری در زنان بالای ۵۰ سال و مردان بالای ۶۰ سال شیوع بیشتری دارد و عوامل هورمونی، ژنتیکی و سبک زندگی در بروز آن نقش مهمی دارند.

• شیوع در ایران: گزارش‌ها نشان می‌دهد شیوع پوکی استخوان در زنان بالای ۵۰ سال حدود ۴.۵ درصد و در مردان حدود ۲.۳ درصد است.
• عوامل خطر: جثه کوچک، سابقه خانوادگی ابتلا، اختلالات هورمونی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتونی یا ضدتشنج و بیماری‌های زمینه‌ای خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
• نقش تغییرات هورمونی: کاهش سطح هورمون‌های جنسی در بانوان پس از یائسگی عامل مهمی در کاهش تراکم استخوان است.

پیشگیری و مدیریت پوکی استخوان

با وجود اینکه پوکی استخوان اغلب بدون علامت است، تغییر سبک زندگی و مراقبت‌های پزشکی می‌تواند به پیشگیری و کاهش عوارض آن کمک کند. انجام تست تراکم استخوان در افراد پرخطر امکان تشخیص زودهنگام را فراهم می‌کند و مدیریت مناسب سبک زندگی از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند.

• تست تراکم استخوان: توصیه می‌شود بانوان بالای ۶۰ سال و آقایان بالای ۷۰ سال، همچنین افرادی با سابقه شکستگی یا مصرف داروهای خاص، تحت ارزیابی قرار گیرند.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن سبک، تمرینات مقاومتی و یوگا به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند.
• تغذیه و مکمل‌ها: مصرف کافی کلسیم، ویتامین D و پروتئین برای حفظ سلامت استخوان‌ها ضروری است.
• ترک سیگار و کاهش الکل: سیگار و مصرف زیاد الکل یا کافئین باعث افزایش سرعت کاهش تراکم استخوان می‌شوند.
• کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: مدیریت تیروئید، دیابت و سایر اختلالات هورمونی می‌تواند خطر پوکی استخوان را کاهش دهد.

نتیجه‌ گیری

پوکی استخوان یک بیماری خاموش اما جدی است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. شناسایی زودهنگام، اصلاح سبک زندگی و انجام فعالیت‌های پیشگیرانه از سنین میانسالی، بهترین راهکار برای کاهش عوارض این بیماری در سالمندی است. توجه به سلامت استخوان‌ها و رعایت توصیه‌های پزشکی می‌تواند نقش حیاتی در پیشگیری از شکستگی‌ها و حفظ استقلال حرکتی افراد داشته باشد.