کشف جدید درباره دلیل گسترش سریع تر سرطان در برخی بیماران
پیشرفت در پژوهش‌های زیستی و تصویربرداری پیشرفته، اکنون دریچه‌ای نو به درک علت گسترش سریع سرطان در برخی بیماران باز کرده است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تفاوت‌های ساختاری در الیاف کلاژن، یکی از اجزای...
پیشرفت در پژوهش‌های زیستی و تصویربرداری پیشرفته، اکنون دریچه‌ای نو به درک علت گسترش سریع سرطان در برخی بیماران باز کرده است. مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تفاوت‌های ساختاری در الیاف کلاژن، یکی از اجزای کلیدی بافت همبند، ممکن است نقش مهمی در رفتار سلول‌های سرطانی ایفا کند. این کشف نه تنها به درک بهتر مکانیسم‌های متاستاز کمک می‌کند، بلکه تأکیدی بر لزوم توجه به تفاوت‌های زیستی میان گروه‌های نژادی در مسیر درمانی بیماران دارد.
نقش کلاژن در پیشرفت سرطان؛ نگاهی به ساختارهای پنهان در بافت تومور
کلاژن یکی از پروتئین‌های اصلی در بافت همبند است که وظیفه حفظ استحکام، ساختار و پایداری سلول‌ها و بافت‌ها را بر عهده دارد. با این حال، در محیط تومور، این پروتئین می‌تواند نقش دوگانه‌ای ایفا کند: از یک سو ممکن است مانعی فیزیکی برای مهاجرت سلول‌های سرطانی باشد و از سوی دیگر، در صورت تغییر در ساختار و جهت‌گیری، زمینه‌ساز گسترش سلول‌های تهاجمی شود.
پژوهش جدیدی که در دانشگاه روتچستر ایالات متحده انجام شده، به بررسی دقیق ساختار کلاژن در دو نوع سرطان پرداخته است. تمرکز اصلی این مطالعه روی سرطان مهاجم مجرای پستان (IDC) و آدنوکارسینوم کولون در مراحل ابتدایی بوده است.
روش تصویربرداری نوین SHG و تحلیل دقیق الیاف کلاژن
در این مطالعه، از تکنیکی به نام «تصویربرداری با تولید هماهنگ دوم» (Second Harmonic Generation یا SHG) استفاده شده است. این روش غیرتهاجمی، امکان تصویربرداری دقیق از الیاف کلاژن را بدون نیاز به رنگ‌آمیزی فراهم می‌سازد و درک بهتری از جهت‌گیری و توزیع این الیاف در بافت تومور به دست می‌دهد.
- تعداد نمونه‌ها: بیش از ۳۰۰ نمونه بافت از بیماران در مراحل اولیه سرطان مورد بررسی قرار گرفت.
- شاخص‌ها: دو شاخص کلیدی یعنی نسبت F/B و زاویه تغییرات الیاف (FAV) مورد ارزیابی قرار گرفتند.
- هدف: سنجش نحوه تأثیر این شاخص‌ها بر رفتار تومور و گسترش آن در بافت‌های مجاور.
نسبت F/B: شاخصی مهم در ارزیابی خطر گسترش تومور
نسبت F/B به بررسی نحوه پراکندگی نور توسط الیاف کلاژن در تصویر SHG می‌پردازد. این نسبت نشان می‌دهد که چقدر ساختار کلاژن منظم یا نامنظم است و تا چه میزان جهت‌گیری آن به نفع یا ضرر مهاجرت سلول‌های سرطانی است.
- در بیماران مبتلا به سرطان پستان سیاه‌پوست، میزان F/B در مرز تومور با بافت سالم پایین‌تر بود. این ویژگی معمولاً با افزایش قابلیت متاستاز و گسترش سلول‌های سرطانی مرتبط است.
- در مقابل، در بیماران سیاه‌پوست مبتلا به سرطان کولون، مقدار F/B بالاتر بود که به رفتار تهاجمی‌تر تومور اشاره دارد.
تحلیل: این نتایج نشان می‌دهد که ساختار کلاژن می‌تواند بسته به نوع سرطان، به گونه‌های مختلفی با روند بیماری در ارتباط باشد و همین عامل می‌تواند تا حدی تفاوت در شدت و سرعت گسترش تومور میان نژادهای مختلف را توضیح دهد.
شاخص FAV: نظم یا بی نظمی جهت گیری الیاف کلاژن
شاخص دوم، یعنی زاویه تصادفی بودن الیاف کلاژن (Fibril Angular Variance یا FAV)، نشان‌دهنده میزان نظم یا بی‌نظمی در جهت‌گیری این الیاف است. بر خلاف شاخص قبلی، در این بررسی مشخص شد که:
- شاخص FAV تفاوت معنی‌داری بین نژادهای مختلف نشان نداد.
- این بدان معناست که برخی ویژگی‌های ساختاری کلاژن، مستقل از تفاوت‌های نژادی باقی می‌مانند.
- اهمیت: چنین نتایجی اهمیت بررسی دقیق و شاخص‌محور ساختارهای سلولی را نشان می‌دهد. نمی‌توان به صورت کلی تمامی ویژگی‌های زیستی را به نژاد یا قومیت نسبت داد؛ بلکه هر فاکتور نیازمند تحلیل دقیق خود است.
نتیجه گیری
داده‌های به‌دست‌آمده از این تحقیق نشان می‌دهد که ساختارهای میکروسکوپی مانند الیاف کلاژن می‌توانند نقش قابل توجهی در گسترش تومورها و تفاوت‌های بالینی میان بیماران ایفا کنند. همچنین، این پژوهش بر ضرورت در نظر گرفتن تفاوت‌های نژادی ـ زیستی در روند طراحی درمان‌های شخصی‌سازی‌شده سرطان تاکید دارد.
با توجه به اهمیت این یافته‌ها، استفاده از روش‌های تصویربرداری پیشرفته مانند SHG می‌تواند راهگشای تشخیص‌های دقیق‌تر و طراحی درمان‌هایی متناسب با زیست‌شناسی فردی باشد. این مسیر، گامی مهم در جهت پیشگیری از گسترش تومورها و بهبود کیفیت زندگی بیماران سرطانی است.