چرا با افزایش سن زمان سریع‌ تر می‌ گذرد؟ بررسی علمی درک زمان در مغز

با افزایش سن، بسیاری از افراد احساس می‌کنند که زمان سریع‌تر از گذشته می‌گذرد. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که تغییرات مغزی ناشی از سن و نحوه پردازش رویدادها توسط مغز می‌تواند علت این تجربه ذهنی باشد. فعالیت‌های عصبی، ثبت خاطرات و تقسیم‌بندی تجربیات توسط مغز، همگی با بالا رفتن سن تغییر می‌کنند و ممکن است باعث شوند گذر زمان سریع‌تر به نظر برسد. درک این پدیده می‌تواند به توضیح تجربه‌های ذهنی افراد مسن و راهکارهایی برای مدیریت حس گذر زمان کمک کند.

تغییرات مغزی و ثبت رویدادها

محققان با استفاده از داده‌های پروژه بلندمدت Cam-CAN، فعالیت مغز ۵۷۷ شرکت‌کننده را هنگام تماشای یک بخش هشت دقیقه‌ای از سریال قدیمی «آلفرد هیچکاک ارائه می‌کند» بررسی کردند. اسکن‌های عملکردی MRI نشان داد که با افزایش سن، مغز افراد کمتر بین حالت‌های مختلف فعالیت جابه‌جا می‌شود و در نتیجه رویدادهای کمتری را ثبت می‌کند. این یافته‌ها نشان می‌دهد که مغز مسن‌تر کمتر تغییرات موقتی و کوتاه‌مدت در اطلاعات ورودی را پردازش می‌کند و این می‌تواند دلیل احساس گذر سریع‌تر زمان باشد.

پژوهشگران از الگوریتم Greedy State Boundary Search (GSBS) برای تحلیل اسکن‌ها استفاده کردند تا لحظه به لحظه تغییرات بین الگوهای پایدار فعالیت مغزی را شناسایی کنند. نتایج نشان داد که افراد مسن، حالت‌های عصبی طولانی‌تری را تجربه می‌کنند، در حالی که مغز جوان‌ترها سریع‌تر بین حالت‌ها جابه‌جا می‌شود. این یافته‌ها با نظریه ارسطو همخوانی دارد؛ او معتقد بود هرچه تعداد رویدادها در یک بازه زمانی بیشتر باشد، زمان طولانی‌تر احساس می‌شود.

کاهش تمایز عصبی و اثر آن بر ادراک زمان

پژوهشگران همچنین پدیده‌ای به نام «کاهش تمایز عصبی مرتبط با سن» را شناسایی کردند. این پدیده نشان می‌دهد که فعالیت بخش‌های مختلف مغز با افزایش سن کمتر اختصاصی می‌شود. برای مثال، نورون‌های مسئول تشخیص چهره در مغز جوانان تنها هنگام مشاهده چهره فعال می‌شوند، اما در افراد مسن ممکن است حتی در مواجهه با اشیای دیگر نیز فعال شوند. این کاهش تمایز باعث می‌شود که مغز توانایی محدوده‌بندی دقیق رویدادها را از دست بدهد و در نتیجه احساس گذر سریع‌تر زمان افزایش یابد.

مقیاس درونی و ذهنی زمان

درک ما از زمان تنها به فعالیت مغز محدود نمی‌شود؛ ذهن ما نیز زمان را به شکل غیرخطی و لگاریتمی تجربه می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهد یک سال برای کودک پنج‌ساله حدود ۲۰ درصد از عمرش است و بنابراین طولانی احساس می‌شود، اما برای فرد پنجاه‌ساله، یک سال فقط ۲ درصد از عمر را تشکیل می‌دهد و به همین دلیل کوتاه‌تر به نظر می‌رسد. این مقیاس ذهنی، همراه با تغییرات عصبی، توضیح می‌دهد چرا افراد مسن احساس می‌کنند زمان سریع‌تر می‌گذرد.

راهکارهای ذهنی برای احساس گذر زمان طولانی‌ تر

تحقیقات نشان می‌دهد حتی افراد مسن می‌توانند حس کنند زمان پُر و کامل است. تجربه فعالیت‌های جدید، یادگیری مهارت‌های تازه، سفر، شرکت در تعاملات اجتماعی معنا‌دار و انجام کارهایی که خوشحالی ایجاد می‌کنند، می‌توانند باعث شوند زمان ذهنی طولانی‌تر و غنی‌تر احساس شود. به عبارت دیگر، کیفیت تجربه‌ها نقش مهمی در درک زمان ایفا می‌کند و می‌تواند حس گذر سریع زمان را کاهش دهد.

نتیجه‌ گیری

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که گذر سریع‌تر زمان با افزایش سن نتیجه ترکیبی از تغییرات مغزی و مقیاس ذهنی درک زمان است. کاهش تمایز عصبی، ثبت کمتر رویدادها و تجربه غیرخطی زمان، همه دست به دست هم می‌دهند تا افراد مسن حس کنند روزها و سال‌ها سریع‌تر می‌گذرند.

با این حال، با انجام فعالیت‌های نوآورانه و تعاملات اجتماعی معنی‌دار، می‌توان حس غنای زمانی و پر بودن تجربه‌ها را افزایش داد و این اثر ذهنی را تا حدی کاهش داد. این پژوهش در ژورنال Communications Biology منتشر شده و زمینه‌ساز مطالعات گسترده‌تر درباره روانشناسی زمان و تغییرات عصبی مرتبط با سن است.