حساسیت به نور؛ یکی از نشانه‌ های مهم میگرن و اختلالات عصبی مرتبط با سردرد

سردرد یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی در سراسر جهان است که می‌تواند علل بسیار متنوعی داشته باشد. یکی از انواع شناخته‌شده و ناتوان‌کننده سردرد، میگرن است؛ بیماری‌ای که نه‌تنها باعث دردهای شدید و ضربانی در یک سمت سر می‌شود، بلکه می‌تواند با علائمی مانند تهوع، حساسیت به صدا و نور نیز همراه باشد. حساسیت به نور (فتوفوبیا) یکی از علائم کلیدی میگرن به شمار می‌رود و در برخی بیماران حتی پیش از شروع سردرد بروز می‌کند. در این مقاله به بررسی علمی و تخصصی ارتباط بین حساسیت به نور و میگرن می‌پردازیم.

ارتباط میان حساسیت به نور و میگرن

حساسیت به نور به معنای احساس ناراحتی یا درد در مواجهه با نور طبیعی یا مصنوعی است. در بیماران مبتلا به میگرن، این حالت معمولاً به دلیل تحریک بیش از حد سلول‌های عصبی در مغز رخ می‌دهد. در واقع، مغز این بیماران نسبت به محرک‌های حسی از جمله نور، حساس‌تر از حالت طبیعی است.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که در زمان بروز حمله میگرنی، مسیرهای عصبی میان شبکیه چشم و بخش‌هایی از مغز مانند تالاموس و قشر بینایی دچار تغییراتی می‌شوند که سبب افزایش حساسیت نوری می‌گردد. بنابراین مواجهه با نور شدید در چنین حالتی می‌تواند شدت درد و ناراحتی بیمار را بیشتر کند.

علائم شاخص میگرن همراه با فتوفوبیا

میگرن تنها یک سردرد ساده نیست، بلکه مجموعه‌ای از علائم عصبی و حسی را شامل می‌شود. برای تشخیص دقیق میگرن، پزشک باید وجود چند نشانه مهم را در کنار حساسیت به نور بررسی کند.

در میان علائم شایع میگرن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد ضربانی و معمولاً یک‌طرفه در ناحیه شقیقه یا پشت چشم
• تهوع و گاهی استفراغ در هنگام شدت گرفتن درد
• دیدن جرقه‌های نوری، خطوط زیگزاگ یا لکه‌های تاریک در میدان دید (اورا)
• افزایش حساسیت به نور و صدا
• احساس سفتی یا درد در ناحیه گردن
• خستگی شدید و کاهش تمرکز پس از پایان حمله میگرنی

این علائم معمولاً بین ۴ تا ۷۲ ساعت ادامه دارند و در برخی بیماران به صورت دوره‌ای تکرار می‌شوند.

چرا حساسیت به نور در میگرن رخ می‌ دهد؟

پژوهش‌های عصب‌شناسی نشان داده‌اند که علت اصلی حساسیت به نور در بیماران میگرنی، فعالیت غیرطبیعی سلول‌های عصبی در مسیرهای بینایی و افزایش انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند گلوتامات است. این پدیده باعث تحریک بیش از حد مغز و در نتیجه بروز درد می‌شود.

از سوی دیگر، هورمون‌ها و تغییرات شیمیایی بدن نیز نقش مهمی در بروز میگرن دارند. به همین دلیل، زنان در دوران قاعدگی یا تغییرات هورمونی، بیشتر دچار حملات میگرنی همراه با فتوفوبیا می‌شوند. همچنین، کمبود خواب، استرس، تغییرات آب‌و‌هوایی و مصرف برخی غذاها (مثل شکلات و کافئین) می‌تواند محرک بروز این حالت باشد.

راهکارهای تشخیص و تمایز میگرن از سایر سردردها

تشخیص دقیق نوع سردرد، یکی از مهم‌ترین مراحل درمان است. صرفاً حساسیت به نور نمی‌تواند نشانه قطعی میگرن باشد، زیرا در برخی بیماری‌های چشمی یا عفونت‌های سینوسی نیز ممکن است دیده شود. پزشک برای تشخیص میگرن باید مجموعه‌ای از عوامل مانند شدت و مدت سردرد، محل درد، سابقه خانوادگی، و وجود علائم همراه را بررسی کند.

در موارد خاص، پزشک ممکن است برای رد سایر علل احتمالی از تصویربرداری مغز (MRI یا CT scan) استفاده کند تا مطمئن شود که علائم ناشی از مشکلات ساختاری یا التهابی نیست.

روش‌ های درمان و کنترل میگرن همراه با حساسیت نوری

درمان میگرن معمولاً ترکیبی از دارو، اصلاح سبک زندگی و کنترل محرک‌هاست. بیماران باید بدانند که هیچ درمان قطعی برای میگرن وجود ندارد، اما می‌توان با روش‌های مناسب، شدت و دفعات حملات را کاهش داد.

مهم‌ترین راهکارهای درمانی عبارتند از:

• داروهای ضد میگرن: مانند تریپتان‌ها، داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) و داروهای پیشگیری‌کننده مثل بتابلوکرها و داروهای ضدافسردگی.
• اجتناب از نور شدید: استفاده از عینک‌های ضد نور آبی یا عینک‌های آفتابی در فضاهای پرنور می‌تواند مؤثر باشد.
• کاهش استرس و اضطراب: تمرین‌های مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌تواند از بروز حملات جلوگیری کند.
• رعایت الگوی خواب منظم: کمبود خواب یکی از محرک‌های اصلی میگرن است.
• پرهیز از مواد غذایی محرک: مثل شکلات، قهوه، پنیرهای کهنه و غذاهای حاوی مواد نگهدارنده.

نقش پیشگیری در کاهش شدت حملات میگرنی

پیشگیری از میگرن به اندازه درمان آن اهمیت دارد. افرادی که به‌طور مکرر دچار سردرد و حساسیت به نور می‌شوند، باید سبک زندگی خود را اصلاح کرده و محرک‌های شخصی خود را شناسایی کنند. ثبت دفترچه‌ای از زمان، شدت و شرایط بروز سردرد می‌تواند به پزشک در تعیین علت و تجویز درمان مؤثر کمک کند.

همچنین، استفاده از مکمل‌هایی مانند منیزیم، ویتامین B2 (ریبوفلاوین) و کوآنزیم Q10 در برخی بیماران باعث کاهش شدت حملات می‌شود. البته مصرف این مکمل‌ها باید تحت نظر پزشک انجام گیرد.

نتیجه‌ گیری

حساسیت به نور می‌تواند نشانه‌ای جدی از وجود میگرن یا سایر اختلالات عصبی باشد. این علامت به‌ویژه زمانی که با دردهای ضربانی، تهوع یا تغییرات بینایی همراه شود، نیازمند بررسی تخصصی است. تشخیص به‌موقع و درمان صحیح، می‌تواند از پیشرفت بیماری و کاهش کیفیت زندگی بیمار جلوگیری کند.

به طور کلی، آگاهی از علائم میگرن و شناخت عوامل محرک، نخستین گام در کنترل این بیماری است. اگر شما یا اطرافیانتان دچار سردردهای مکرر همراه با حساسیت به نور هستید، بهتر است به متخصص مغز و اعصاب یا فوق تخصص درد مراجعه کنید تا ارزیابی دقیق و درمان مؤثری انجام شود.