مغز مردان سریع‌ تر از مغز زنان تحلیل می‌ رود: بررسی تفاوت‌ های جنسی در روند پیری مغز

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز مردان در طول زمان کاهش حجم بیشتری نسبت به مغز زنان تجربه می‌کند. این یافته‌ها می‌توانند چشم‌انداز تازه‌ای در درک تفاوت‌های زیستی بین دو جنس در پیری، بیماری‌های عصبی و خطر ابتلا به آلزایمر ارائه دهند. کاهش حجم مغز فرآیندی طبیعی با افزایش سن است، اما سرعت و نواحی تحت تأثیر می‌توانند بسته به جنس متفاوت باشند.

روند تحلیل مغز در مردان و زنان

با افزایش سن، مغز انسان به طور طبیعی دچار کاهش حجم می‌شود، فرآیندی که در بیماران مبتلا به آلزایمر شدیدتر است. تحقیقات نشان داده است که سرعت تحلیل مغز در مردان از زنان بیشتر است، به ویژه در بخش‌های قشری و زیرقشری. این تفاوت‌های ساختاری ممکن است توضیح دهد که چرا روند برخی بیماری‌های عصبی و شناختی در مردان و زنان متفاوت است.

مطالعه دانشگاه اسلو بر بیش از ۱۲ هزار اسکن مغزی افراد ۱۷ تا ۹۵ ساله، تفاوت‌های قابل توجهی را بین دو جنس نشان داده است. هر شرکت‌کننده حداقل دو MRI با فاصله زمانی میانگین سه سال داشت و نتایج حاکی از کاهش منظم اما جزئی حجم مغز در مردان بود، در حالی که زنان تغییرات کمتری در ضخامت قشر و حجم کلی مغز داشتند.

تفاوت‌ های جنسی در کاهش حجم مغز

آن راوندال، عصب‌شناس دانشگاه اسلو، توضیح می‌دهد که اگر مغز زنان سریع‌تر تحلیل می‌رفت، می‌توانست تا حدی شیوع بالاتر آلزایمر در زنان را توضیح دهد. این پژوهش نشان داد که مردان کاهش حجم بیشتری در بخش‌های قشری مغز تجربه می‌کنند، در حالی که در زنان تغییرات تنها در بخش‌های محدود مشاهده شد.

• کاهش حجم قشر مغز در مردان بیشتر از زنان است
• بخش‌های زیرقشری مغز مردان نیز تحلیل سریع‌تری دارند
• زنان کاهش حجم مغز آهسته‌تر و محدودتر را تجربه می‌کنند

این تفاوت‌های زیستی می‌توانند نقش مهمی در درک تفاوت‌های جنسیتی در عملکرد شناختی و بیماری‌های عصبی داشته باشند.

پیش‌ زمینه و سوگیری پژوهشی

با وجود دهه‌ها تحقیق درباره مغز سالمندان، بررسی تأثیر جنسیت هنوز محدود است. در سال ۲۰۱۹، تنها ۵ درصد از مطالعات علوم اعصاب به بررسی تفاوت‌های جنسی پرداخته بودند. این کمبود تحقیقات طولی و دقیق باعث شده تا بسیاری از تفاوت‌های ساختاری و عملکردی مغز زنان و مردان به درستی درک نشود.

مطالعه دانشگاه اسلو تلاش کرده تا تصویر روشنی ارائه دهد و کاهش حجم ماده خاکستری، ماده سفید، ضخامت قشر و سطح مغز را میان مردان و زنان تحلیل کند. نتایج نشان می‌دهد که مردان نه تنها حجم مغز بیشتری از دست می‌دهند، بلکه این کاهش در بخش‌های مهم شناختی و قشری نیز مشهود است.

پیامدهای کاهش حجم مغز و عملکرد شناختی

هرچند کاهش حجم مغز معمولاً با پیری و افزایش خطر بیماری‌های عصبی مرتبط است، هنوز مشخص نیست که این تفاوت‌های ساختاری چه تأثیری بر عملکرد شناختی دارند. برخی شواهد نشان می‌دهد که کوچک شدن تدریجی برخی نواحی مغزی ممکن است حتی مفید باشد و به بازسازی و تطبیق عصبی کمک کند.

جالب آنکه مطالعه اخیر هیچ تفاوتی در کاهش حجم هیپوکامپ (ناحیه‌ای کلیدی در حافظه و یادگیری) میان مردان و زنان پیدا نکرد. تنها در سنین بالا، زنان کاهش سریع‌تری در حجم هیپوکامپ داشتند که احتمالاً ناشی از طول عمر بیشتر آنان است، نه افزایش خطر زوال عقل.

نقش عوامل محیطی و ژنتیکی

تعیین نقش دقیق جنسیت در تغییرات مغزی کار پیچیده‌ای است، زیرا عوامل محیطی، ژنتیکی، تغذیه‌ای و سبک زندگی همگی بر سرعت تحلیل مغز اثرگذارند. کمبود پژوهش‌های طولی و سوگیری جنسیتی در مطالعات پیشین، فهم تفاوت‌های واقعی را دشوار کرده است.

مرور پژوهشی سال ۲۰۲۳ هشدار داده است که بی‌توجهی به مغز زنان در تحقیقات می‌تواند پیامدهای منفی برای سلامت آنان داشته باشد. نتایج پژوهش دانشگاه اسلو بار دیگر اهمیت تمرکز بر مغز زنان در دوران پیری را یادآوری می‌کند.

نکات کلیدی مطالعه

• مردان کاهش حجم مغز سریع‌تری نسبت به زنان دارند
• تغییرات عمدتاً در بخش‌های قشری و زیرقشری مغز مشاهده می‌شود
• زنان کاهش حجم کمتری دارند و ضخامت قشر مغز آنان پایدارتر است
• کاهش حجم هیپوکامپ میان مردان و زنان تفاوت معناداری ندارد، تنها در سنین بالا زنان کاهش سریع‌تری تجربه می‌کنند
• تفاوت‌های ساختاری الزاماً با کاهش عملکرد شناختی مستقیم مرتبط نیستند

ضرورت مطالعات آینده

برای درک دقیق‌تر تفاوت‌های جنسی در روند پیری مغز، نیاز به مطالعات طولی بزرگ و کنترل‌شده است که عوامل ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی را همزمان بررسی کنند. همچنین، بررسی نقش هورمون‌ها، فاکتورهای متابولیک و تاثیرات اجتماعی-فرهنگی بر سلامت مغز زنان و مردان می‌تواند چشم‌انداز جامعی ارائه دهد.

نتیجه‌ گیری

پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که مغز مردان با سرعت بیشتری نسبت به مغز زنان تحلیل می‌رود و بخش‌های قشری و زیرقشری بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این یافته‌ها دید تازه‌ای در تفاوت‌های زیستی میان دو جنس ارائه می‌دهند و می‌توانند به درک بهتر روند پیری مغز و عوامل خطرزای بیماری‌هایی مانند آلزایمر کمک کنند. با وجود تفاوت‌های ساختاری، عملکرد شناختی وابسته به حجم مغز تنها بخشی از تصویر است و پژوهش‌های آینده برای روشن شدن این ارتباط ضروری هستند. مطالعات بیشتر می‌تواند راهنمایی برای پیشگیری، درمان و ارتقای سلامت شناختی در مردان و زنان باشد.