هشدار: پودرهای پروتئینی محبوب ممکن است سرشار از سرب باشند
پودرهای پروتئینی و شیک‌های آماده، برای بسیاری از افراد به بخشی از رژیم غذایی روزانه تبدیل شده‌اند. از ورزشکاران حرفه‌ای تا کسانی که به دنبال تغذیه سالم یا افزایش وزن هستند، همه در قفسه‌های فروشگاه‌ها...
پودرهای پروتئینی و شیک‌های آماده، برای بسیاری از افراد به بخشی از رژیم غذایی روزانه تبدیل شده‌اند. از ورزشکاران حرفه‌ای تا کسانی که به دنبال تغذیه سالم یا افزایش وزن هستند، همه در قفسه‌های فروشگاه‌ها به دنبال محصولی می‌گردند که وعده‌ی “قدرت و سلامت” بدهد. اما پشت این بازار پر زرق و برق، واقعیتی نگران‌کننده پنهان است.
مطالعه‌ای جدید از سازمان «دیده‌بان مصرف‌کنندگان» در ایالات متحده نشان داده است که بسیاری از پودرهای پروتئینی تجاری، حاوی مقادیر بالایی از فلز سنگین و سمی سرب هستند؛ ماده‌ای که حتی در دوزهای بسیار پایین می‌تواند در بدن تجمع یابد و اثرات طولانی‌مدت بر مغز، کلیه و سیستم عصبی بگذارد.
محبوبیت روزافزون پروتئین؛ از باشگاه تا آشپزخانه
مصرف پروتئین در سال‌های اخیر به نوعی وسواس تغذیه‌ای در جوامع مدرن تبدیل شده است. مردم نه‌تنها برای عضله‌سازی بلکه برای حفظ انرژی روزانه، کاهش وزن یا حتی جایگزینی وعده‌های غذایی از محصولات پروتئینی استفاده می‌کنند.
در بسیاری از باشگاه‌های ورزشی، شیک‌های پروتئینی همان‌قدر در دسترس هستند که بطری‌های آب. شرکت‌های تولیدکننده نیز با شعارهایی مانند «پروتئین پاک»، «تغذیه هوشمند» یا «جایگزین کامل وعده غذایی» بازار را تسخیر کرده‌اند. اما مطالعات تازه نشان می‌دهد بسیاری از این محصولات، به‌ویژه انواع پودرهای آماده، در واقع ممکن است سلامت مصرف‌کنندگان را تهدید کنند.
یافته های نگران کننده پژوهش جدید
سازمان دیده‌بان مصرف‌کنندگان (Consumer Reports) در بررسی سال ۲۰۲۴ خود، ۲۳ نوع پودر پروتئین محبوب را از برندهای مختلف مورد آزمایش قرار داد. نتایج نشان داد بیش از دو سوم این محصولات در هر وعده مصرفی، بیش از مقدار مجاز روزانه‌ی فلز سرب را در خود دارند.
این میزان سرب بر اساس استاندارد ایالت کالیفرنیا، که حداکثر دوز مجاز را ۰.۵ میکروگرم در روز تعیین کرده است، در برخی محصولات بین ۴۰۰ تا ۱۵۰۰ درصد بیشتر از حد ایمن بود. این یافته‌ها نه‌تنها برای ورزشکاران بلکه برای مصرف‌کنندگان عادی نیز هشداردهنده است، زیرا بسیاری از مردم از این محصولات به صورت روزانه استفاده می‌کنند.
نبود نظارت کافی بر مکمل های غذایی
بخش قابل‌توجهی از نگرانی‌ها به نبود نظارت مؤثر از سوی سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) بازمی‌گردد. در حال حاضر، مکمل‌های غذایی از جمله پودرهای پروتئینی، پیش از ورود به بازار نیازی به تأیید رسمی FDA ندارند. شرکت‌ها خودشان تصمیم می‌گیرند چه چیزی آزمایش شود و چه چیزی نه.
به عبارت دیگر، صنعت مکمل‌های ورزشی عملاً «خود‌ناظر» است و مصرف‌کننده نمی‌تواند از خلوص یا ایمنی محصولی که خریداری می‌کند مطمئن باشد. تنها تعداد محدودی از برندها داوطلبانه محصولات خود را به مراکز مستقل برای آزمایش ارسال می‌کنند.
چرا وجود سرب در این محصولات خطرناک است؟
سرب یکی از فلزات سنگین بسیار سمی است که حتی در مقادیر اندک می‌تواند در بدن تجمع یابد. در طول زمان، این تجمع با طیف گسترده‌ای از مشکلات سلامتی مرتبط است:
- اختلال در عملکرد مغز و حافظه
- آسیب به کلیه و کبد
- کاهش توان باروری
- تأثیر بر رشد مغزی در کودکان
از آنجا که بسیاری از مردم پودرهای پروتئینی را روزانه و برای مدت طولانی مصرف می‌کنند، خطر انباشته شدن سرب در بدن افزایش می‌یابد. کارشناسان هشدار می‌دهند که اثرات منفی آن ممکن است پس از ماه‌ها یا سال‌ها خود را نشان دهد.
تفاوت میان محصولات گیاهی و لبنی
نتایج پژوهش نشان داد که پودرهای پروتئینی گیاهی به طور میانگین ۹ برابر بیش از انواع لبنی (بر پایه وی) سرب داشتند. دلیل اصلی این تفاوت، جذب فلزات سنگین از خاک در گیاهان است، به‌ویژه در محصولاتی که از نخود، برنج قهوه‌ای یا سویا تهیه می‌شوند.
با این حال، این به معنی ایمن بودن کامل پودرهای لبنی نیست. حدود نیمی از محصولات لبنی بررسی‌شده نیز حاوی سطوح نگران‌کننده‌ای از سرب بودند که مصرف روزانه‌ی آن‌ها توصیه نمی‌شود.
تبلیغات فریبنده و تب پروتئین در جامعه
افزایش تقاضا برای محصولات پروتئینی، بستری برای تبلیغات اغراق‌آمیز و سوء‌استفاده تجاری فراهم کرده است. برندها با وعده‌ی “بدنی قوی‌تر” یا “افزایش سریع عضله” بسیاری از مصرف‌کنندگان را به خرید مداوم تشویق می‌کنند، بی‌آنکه به اثرات بلندمدت سلامتی اشاره‌ای کنند.
دکتر «نیکلاس برد»، استاد فیزیولوژی سلامت در دانشگاه ایلینوی، می‌گوید:
«ما گرفتار نوعی تب پروتئین شده‌ایم. اگر رژیم غذایی متعادلی شامل گوشت، تخم‌مرغ، لبنیات، حبوبات و سبزیجات دارید، احتمالاً نیازی به مصرف روزانه‌ی مکمل‌های پروتئینی صنعتی ندارید.»
استانداردهای ایمنی و اختلاف دیدگاه ها
ایالت کالیفرنیا سختگیرانه‌ترین معیار را برای تعیین سطح ایمن سرب دارد: ۰.۵ میکروگرم در روز. در مقابل، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) حد بالاتری را به‌صورت تخمینی پیشنهاد کرده است: ۲.۲ میکروگرم برای کودکان و ۸.۸ میکروگرم برای بزرگسالان. اما باید توجه داشت که این ارقام الزام‌آور نیستند و در واقع حدودی پیشنهادی به شمار می‌آیند.
پژوهشگران تأکید می‌کنند که هیچ سطحی از سرب کاملاً بی‌خطر نیست و حتی دوزهای پایین نیز در صورت مصرف مداوم می‌تواند اثر تجمعی خطرناکی داشته باشد. بنابراین، بهترین راهکار، کاهش هرچه بیشتر تماس بدن با این فلز است.
راهکارهای ایمن برای مصرف کنندگان
پژوهشگران و کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند مصرف‌کنندگان به جای تکیه بر وعده‌های تبلیغاتی، اقدامات زیر را در نظر بگیرند:
- از مصرف روزانه پودرهای پروتئینی صنعتی خودداری کنند.
- در صورت نیاز، از برندهایی استفاده کنند که دارای گواهی آزمایش از مؤسسات مستقل هستند.
- تا حد امکان پروتئین مورد نیاز را از منابع طبیعی مانند گوشت سفید، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات و حبوبات تأمین کنند.
- در مورد میزان واقعی نیاز به پروتئین با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنند.
به گفته‌ی متخصصان، بدن بیشتر افراد بزرگسال تنها به حدود ۰.۸ تا ۱ گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز نیاز دارد؛ مقداری که به‌راحتی از طریق یک رژیم غذایی متعادل قابل تأمین است.
جمع بندی
مطالعه‌ی جدید سازمان دیده‌بان مصرف‌کنندگان بار دیگر نشان داد که همه‌ی آنچه برچسب “سالم” دارد، واقعاً بی‌خطر نیست. پودرهای پروتئینی که بسیاری از ما به عنوان مکملی مفید می‌شناسیم، ممکن است منبعی پنهان از سمومی خطرناک باشند.
در جهانی که تبلیغات بر تصمیم‌های تغذیه‌ای سایه افکنده است، آگاهی و انتخاب آگاهانه تنها راه محافظت از سلامت بدن است. شاید زمان آن رسیده باشد که به جای جستجوی “قدرت” در قوطی‌های پودر، آن را در تعادل، تغذیه‌ی طبیعی و مراقبت از بدن خود بیابیم.