هپاتیت D یا دلتا؛ بیماری ویروسی خطرناک کبد که تنها در افراد مبتلا به هپاتیت B رخ می‌ دهد

هپاتیت D که با نام هپاتیت دلتا نیز شناخته می‌شود، نوعی بیماری ویروسی است که مستقیماً کبد را درگیر می‌کند. این بیماری نسبت به سایر انواع هپاتیت شیوع کمتری دارد، اما شدت آن معمولاً بیشتر بوده و می‌تواند به سرعت به نارسایی کبدی یا سیروز منجر شود. یکی از نکات کلیدی درباره این بیماری آن است که ویروس هپاتیت D (HDV) به تنهایی قادر به تکثیر نیست و تنها در حضور ویروس هپاتیت B (HBV) می‌تواند فعالیت و بیماری‌زایی داشته باشد. بنابراین، تنها افرادی که مبتلا به هپاتیت B هستند، در معرض ابتلا به هپاتیت D قرار می‌گیرند.

هپاتیت D چگونه ایجاد می‌ شود؟

ویروس HDV یک ویروس ناقص محسوب می‌شود که برای بقاء و تکثیر خود به ویروس HBV وابسته است. این موضوع باعث می‌شود که افراد تنها در صورتی به این عفونت مبتلا شوند که همزمان یا قبلاً دچار هپاتیت B بوده باشند.

دو شکل اصلی ابتلا به این بیماری وجود دارد:

• ابتلای همزمان (کواینفکشن): فرد در یک زمان به ویروس‌های HBV و HDV مبتلا می‌شود. در این شرایط، علائم می‌توانند شدید باشند اما احتمال پاکسازی خودبه‌خودی هر دو ویروس نیز وجود دارد.
• ابتلای افزوده (سوپراینفکشن): فردی که پیش‌تر به هپاتیت B مزمن مبتلا بوده، ویروس HDV را دریافت می‌کند. این حالت بسیار خطرناک‌تر است و احتمال بروز سیروز و نارسایی کبدی در آن به شدت افزایش می‌یابد.

راه‌ های انتقال هپاتیت D

مسیرهای انتقال ویروس HDV همانند ویروس هپاتیت B است و بیشتر از طریق تماس با خون یا مایعات بدن منتقل می‌شود. آگاهی از این مسیرها نقش مهمی در پیشگیری دارد.

مهم‌ترین راه‌های انتقال شامل موارد زیر است:

• استفاده از سرنگ یا سوزن مشترک به‌ویژه در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر
• برقراری رابطه جنسی محافظت‌نشده با فرد آلوده به HBV و HDV
• دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده (در کشورهایی که غربالگری به‌طور کامل انجام نمی‌شود)
• استفاده از وسایل شخصی یا تیز آلوده مانند تیغ اصلاح، ابزار تاتو یا سوراخ کردن بدن

علائم و نشانه‌ های ابتلا به هپاتیت D

علائم این بیماری معمولاً شدیدتر از سایر انواع هپاتیت است و می‌تواند به سرعت پیشرفت کند. شدت نشانه‌ها به مرحله عفونت و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد.

علائم شایع عبارتند از:

• خستگی مفرط و ضعف عمومی بدن
• تهوع، استفراغ و کاهش اشتها
• زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
• درد شکمی به‌ویژه در قسمت راست بالای شکم
• تیره شدن رنگ ادرار و تغییر رنگ مدفوع
• کاهش وزن غیرعمدی
• بزرگی کبد یا طحال

در موارد شدید، این علائم می‌توانند به نارسایی حاد کبد یا سیروز منجر شوند که نیازمند درمان فوری است.

روش‌ های تشخیص هپاتیت D

تشخیص این بیماری به بررسی دقیق وضعیت هپاتیت B و آزمایش‌های اختصاصی برای HDV نیاز دارد. پزشکان معمولاً از چندین روش همزمان استفاده می‌کنند تا وضعیت بیمار به‌طور کامل مشخص شود.

مهم‌ترین روش‌های تشخیص شامل موارد زیر است:

• آزمایش آنتی‌بادی ضد هپاتیت D (Anti-HDV): نشان‌دهنده تماس یا آلودگی فرد با ویروس HDV است.
• آزمایش مولکولی PCR (HDV RNA): وجود فعال ویروس در خون را تأیید می‌کند.
• آزمایش‌های عملکرد کبدی و آنزیمی: بررسی میزان آسیب به بافت کبد.
• فیبرو اسکن یا بیوپسی کبد: در موارد خاص برای بررسی شدت بیماری و فیبروز کبد انجام می‌شود.

آیا هپاتیت D واکسن دارد؟

تا به امروز واکسن مستقلی برای پیشگیری از هپاتیت D تولید نشده است. اما خوشبختانه از آن‌جا که این ویروس بدون حضور ویروس HBV قادر به بقاء نیست، واکسیناسیون کامل هپاتیت B می‌تواند به‌طور غیرمستقیم از ابتلا به هپاتیت D نیز جلوگیری کند.

بنابراین:

• با دریافت واکسن هپاتیت B، می‌توان از ابتلا به هر دو ویروس HBV و HDV پیشگیری کرد.
• واکسیناسیون همگانی هپاتیت B یکی از مهم‌ترین اقدامات در کنترل این بیماری در سطح جهانی است.

درمان هپاتیت D

درمان این بیماری دشوارتر از سایر انواع هپاتیت است و گزینه‌های درمانی محدودی دارد. تنها داروی تأییدشده برای درمان هپاتیت D در حال حاضر پگ-اینترفرون آلفا است که می‌تواند تکثیر ویروس را کاهش دهد، اما اثربخشی آن محدود بوده و در همه بیماران موفقیت‌آمیز نیست.

تحقیقات جدید در حال بررسی داروهای نوین مانند بوالورتاید (Bulevirtide) هستند که نتایج امیدوارکننده‌ای داشته و در برخی کشورها به‌طور محدود مورد استفاده قرار گرفته است. با این حال، درمان قطعی هنوز وجود ندارد و مراقبت‌های حمایتی اهمیت زیادی دارند.

چگونه از ابتلا به هپاتیت D پیشگیری کنیم؟

پیشگیری بهترین راهکار در برابر این بیماری است، زیرا درمان قطعی و کامل هنوز در دسترس نیست. رعایت اصول ایمنی و بهداشتی نقش مهمی در کاهش خطر ابتلا دارد.

راه‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:

• واکسیناسیون کامل علیه هپاتیت B (مهم‌ترین و مؤثرترین راهکار)
• پرهیز از تماس با خون یا وسایل آلوده مانند سرنگ و تیغ
• رعایت ایمنی در روابط جنسی و استفاده از روش‌های محافظتی
• خودداری از استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند مسواک و ناخن‌گیر
• غربالگری و انجام آزمایش در صورت ابتلا به هپاتیت B برای بررسی وضعیت HDV

جمع‌ بندی و پیام پایانی

هپاتیت D یک بیماری نادر اما بسیار خطرناک است که تنها در افراد مبتلا به هپاتیت B دیده می‌شود. این بیماری می‌تواند به سرعت به سیروز و نارسایی کبد منجر شود و به همین دلیل آگاهی، پیشگیری و تشخیص به‌موقع آن اهمیت زیادی دارد.

از آن‌جا که هنوز واکسنی برای هپاتیت D وجود ندارد، واکسیناسیون کامل هپاتیت B مؤثرترین راه برای محافظت در برابر این بیماری محسوب می‌شود. علاوه بر آن، پرهیز از تماس با خون آلوده، رعایت اصول بهداشتی و انجام غربالگری‌های منظم برای افراد مبتلا به هپاتیت B می‌تواند از بروز عوارض شدید جلوگیری کند.

اگر مبتلا به هپاتیت B هستید، لازم است با پزشک خود در مورد احتمال ابتلا به هپاتیت D مشورت کنید و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. آگاهی و اقدام به‌موقع می‌تواند جان شما را نجات دهد.