نوشابه‌ رژیمی: تهدیدی پنهان برای سلامت متابولیک

با افزایش روزافزون ابتلا به بیماری‌های متابولیک مانند دیابت نوع دو، بسیاری از افراد به سمت مصرف نوشیدنی‌های رژیمی گرایش پیدا کرده‌اند؛ محصولاتی که با عنوان “بدون قند” یا “کم کالری” شناخته می‌شوند و اغلب به عنوان جایگزینی سالم‌تر برای نوشابه‌های قندی پیشنهاد می‌شوند. اما تحقیقات جدید، تصویری متفاوت از آنچه تاکنون تصور می‌شد ارائه می‌دهند. شواهد علمی نشان می‌دهد که این نوشیدنی‌ها نه تنها ممکن است سودمند نباشند، بلکه خود می‌توانند عامل افزایش خطر ابتلا به دیابت باشند.

شیرین‌ کننده‌ های مصنوعی و دیابت: زنگ خطری جدی برای سلامتی

بر خلاف تصور رایج مبنی بر بی‌خطر بودن شیرین‌کننده‌های مصنوعی، نتایج یک مطالعه ۱۴ ساله که توسط پژوهشگران دانشگاه موناش استرالیا انجام شده، نشان می‌دهد که مصرف نوشابه‌های رژیمی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع دو را به میزان چشم‌گیری افزایش دهد. این مطالعه با بررسی رفتار تغذیه‌ای بیش از ۳۶ هزار نفر، فرضیه رایج درباره بی‌ضرر بودن این ترکیبات را به چالش کشیده است.

• پژوهشگران در این مطالعه افراد را بر اساس میزان مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند و نوشیدنی‌های دارای شیرین‌کننده مصنوعی به چند گروه تقسیم کردند؛ از کسانی که تقریبا هرگز این محصولات را مصرف نمی‌کردند، تا افرادی که روزانه حداقل یک نوشیدنی از این نوع می‌نوشیدند.
• نتایج نشان داد که مصرف فقط یک قوطی نوشابه رژیمی در روز، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را تا ۳۸ درصد افزایش می‌دهد. این در حالی است که برای نوشیدنی‌های معمولی حاوی قند، این خطر حدود ۲۳ درصد بود.
• بر خلاف نوشابه‌های شیرین‌شده با قند که رابطه آن‌ها با دیابت عمدتا ناشی از چاقی بود، در مورد نوشابه‌های رژیمی این ارتباط حتی پس از در نظر گرفتن شاخص توده بدنی (BMI) همچنان پابرجا ماند و نشان‌دهنده تأثیر مستقل متابولیکی این شیرین‌کننده‌ها است.

شیرین‌ کننده‌ های مصنوعی چگونه بر بدن اثر می‌ گذارند؟

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تأثیرات منفی نوشابه‌های رژیمی فراتر از کالری و وزن است. برخی از این اثرات مستقیم، ناشی از تغییرات در سیستم گوارشی و عملکرد هورمونی بدن هستند.

• پژوهشگران متوجه شدند که حتی پس از تعدیل داده‌ها بر اساس شاخص‌های چاقی و نسبت دور کمر به باسن، باز هم خطر ابتلا به دیابت در مصرف‌کنندگان شیرین‌کننده‌های مصنوعی به شکل قابل توجهی بالا باقی می‌ماند.
• احتمال می‌رود که ترکیباتی مانند آسپارتام، ساخارین و سوکرالوز با ایجاد اختلال در میکروبیوم روده، پاسخ بدن به گلوکز را دچار اختلال کنند.
• شواهدی وجود دارد که برخی از این ترکیبات می‌توانند پاسخ انسولینی را تحریک کرده و در بلندمدت، حساسیت بدن به انسولین را کاهش دهند.

تغییر میکروبیوم روده: نقش پنهان شیرین‌ کننده‌ های مصنوعی

تحقیقات پیشین و مطالعات مکمل این پژوهش نشان می‌دهد که شیرین‌کننده‌های مصنوعی می‌توانند باکتری‌های مفید روده را تغییر داده و ترکیب میکروبی آن را به هم بزنند. این مسئله به نوبه خود می‌تواند آغازگر زنجیره‌ای از اختلالات متابولیک باشد.

• مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که تغییرات ایجادشده در فلور روده در اثر مصرف منظم سوکرالوز و ساخارین، می‌تواند منجر به کاهش تحمل گلوکز شود.
• این تغییرات ممکن است منجر به شرایط پیش‌دیابتی در مدت زمان کوتاه، حتی در کمتر از دو هفته شوند.
• عدم تطابق بین مزه شیرین و میزان کالری واقعی دریافتی، ممکن است مغز را در تنظیم اشتها و متابولیسم فریب دهد و مسیر‌های هورمونی بدن را مختل کند.

آیا همه شیرین‌ کننده‌ های مصنوعی به یک اندازه خطرناک هستند؟

پاسخ کوتاه، خیر است. نوع شیرین‌کننده، دوز مصرفی، دفعات استفاده و تعامل آن با سایر فاکتورهای سبک زندگی، همگی در میزان خطر نقش دارند. با این حال، بسیاری از مطالعات بالینی قادر به تفکیک دقیق میان شیرین‌کننده‌ها نیستند و نیاز به تحقیقات هدفمندتر احساس می‌شود.

• برخی شیرین‌کننده‌ها مانند آسپارتام ممکن است تأثیر متفاوتی نسبت به ساخارین یا سوکرالوز داشته باشند.
• تفاوت در نرخ جذب، دفع و متابولیسم این مواد می‌تواند پاسخ بدن را به‌طور چشم‌گیری تغییر دهد.
• به همین دلیل، نتیجه‌گیری قطعی درباره ایمنی یا خطر یک نوع خاص از شیرین‌کننده بدون شواهد تفکیک‌شده علمی، دشوار است.

نتیجه‌ گیری

در نهایت، اگرچه هدف از مصرف نوشابه‌های رژیمی، کاهش قند دریافتی و کنترل وزن است، اما شواهد علمی نشان می‌دهد که این محصولات ممکن است در بلندمدت اثرات منفی جدی‌تری نسبت به نوشابه‌های معمولی داشته باشند. تأثیرات متابولیکی مستقل، اختلال در میکروبیوم روده، افزایش مقاومت به انسولین و افزایش احتمال ابتلا به دیابت، همگی نشان می‌دهند که نباید به صرف کم‌کالری بودن این نوشیدنی‌ها، آن‌ها را سالم تلقی کرد.

پیشنهاد می‌شود افراد به جای جایگزینی نوشابه قندی با نوشابه رژیمی، مصرف نوشیدنی‌های طبیعی مانند آب، دمنوش‌های بدون شکر و آب میوه‌های طبیعی رقیق‌شده را در نظر بگیرند. با توجه به روند رو به رشد بیماری‌های مزمن، انتخاب‌های آگاهانه در زمینه تغذیه، می‌تواند نقشی حیاتی در سلامت آینده ما داشته باشد.