نوزاد تا چه سنی نباید آب بخورد؟ پاسخ علمی به یکی از پرتکرارترین سوالات والدین

یکی از سوالات متداول والدین به‌ویژه مادران جوان این است که از چه سنی می‌توانند به نوزاد خود آب بدهند. گرچه آب برای بزرگسالان و کودکان یک مایع ضروری و حیاتی است، اما برای نوزادان زیر شش ماه، مصرف آب می‌تواند نه‌تنها غیرضروری، بلکه خطرناک نیز باشد. تغذیه انحصاری با شیر مادر تا شش ماهگی، نه تنها نیاز بدن نوزاد به مایعات را تأمین می‌کند، بلکه از سیستم ایمنی او در برابر بسیاری از بیماری‌ها محافظت می‌نماید. در این مقاله به دلایل علمی منع مصرف آب در نوزادان زیر شش ماه و اصول صحیح شروع غذای کمکی خواهیم پرداخت.

چرا نباید به نوزاد زیر شش ماه آب داد؟

نوزادان در ماه‌های اولیه زندگی، به‌طور طبیعی تمام نیازهای تغذیه‌ای و مایعات بدن خود را از شیر مادر دریافت می‌کنند. شیر مادر به تنهایی برای رشد و سلامت نوزاد کافی است و نیازی به هیچ نوع ماده غذایی یا مایع دیگری وجود ندارد. در ادامه به دلایل پزشکی این موضوع اشاره می‌کنیم:

• کاهش دریافت شیر: دادن آب باعث کاهش اشتهای نوزاد برای شیر خوردن می‌شود و در نتیجه، دریافت مواد مغذی لازم کاهش پیدا می‌کند.
• اختلال در تعادل الکترولیت‌ها: کلیه‌های نوزاد هنوز به‌خوبی بالغ نشده‌اند و نمی‌توانند حجم زیاد آب را پردازش کنند؛ مصرف آب می‌تواند باعث افت سدیم خون (هیپوناترمی) شود.
• افزایش خطر عفونت‌ها: آب یا مایعات دیگر می‌توانند ناقل باکتری و ویروس باشند و احتمال بروز بیماری‌های گوارشی در نوزاد را افزایش دهند.
• تاخیر در رشد: نوزادانی که زودتر از موعد با آب یا غذای جامد تغذیه می‌شوند، ممکن است دچار کاهش وزن یا توقف رشد شوند.

بهترین زمان برای شروع غذای کمکی چه زمانی است؟

از پایان شش ماهگی، سیستم گوارشی نوزاد آمادگی پذیرش مواد غذایی ساده و مکمل را پیدا می‌کند. شروع تغذیه کمکی باید با دقت و برنامه‌ریزی همراه باشد تا نوزاد به‌تدریج به طعم‌ها، بافت‌ها و غذاهای مختلف عادت کند. در ادامه مراحل اصلی آغاز تغذیه کمکی را مرور می‌کنیم:

• شروع با غذاهای ساده و سبک: از پایان شش ماهگی، غذاهایی مانند فرنی برنج و حریره بادام به مقدار کم و در وعده‌های محدود توصیه می‌شود.
• افزایش تدریجی حجم و تنوع: پس از دو هفته، تنوع غذاها باید با توجه به تحمل نوزاد افزایش یابد. در این مرحله، پوره‌هایی مانند پوره هویج یا سیب‌زمینی مفید هستند.
• سوپ رقیق: از پایان ماه هفتم، می‌توان از سوپ‌های رقیق بدون ادویه و چاشنی استفاده کرد و به‌تدریج غلظت آن را افزایش داد.
• ملاحظات ایمنی: غذا باید نرم، بدون قطعه‌های درشت و به‌صورت له شده باشد تا خطر خفگی کاهش یابد.

آیا مصرف میوه برای نوزاد زیر یک سال مجاز است؟

میوه‌ها منبع غنی از ویتامین‌ها و فیبر هستند، اما برای نوزادان زیر یک سال، به‌ویژه در ماه‌های نخست تغذیه کمکی، باید با احتیاط استفاده شوند. سیستم گوارشی نوزاد هنوز کامل نشده و احتمال حساسیت یا مشکلات گوارشی وجود دارد. به همین دلیل مصرف میوه با شرایط زیر قابل بررسی است:

• انتخاب میوه‌های کم‌حساسیت: سیب و گلابی به دلیل هضم آسان و احتمال کمتر حساسیت، بهترین انتخاب‌ها هستند.
• بدون پوست و له شده: میوه‌ها باید کاملاً له یا رنده شده و بدون پوست باشند.
• حجم محدود: در مقادیر بسیار کم و با فاصله چند روز بین هر نوع جدید داده شود.
• مراقبت از خفگی: مراقب باشید تکه‌های سفت یا درشت وارد حلق نوزاد نشود.

چرا نباید غذای سفره بزرگسالان را به نوزاد داد؟

بسیاری از خانواده‌ها، مخصوصاً در زمان کمبود وقت یا مهمانی، سعی می‌کنند از غذای سفره برای نوزاد نیز استفاده کنند. اما این کار ممکن است تهدیدی جدی برای سلامت کودک باشد. دلیل این مسئله را در نکات زیر بررسی می‌کنیم:

• نمک زیاد: مصرف نمک برای کلیه‌های نوزاد مضر است و می‌تواند باعث افزایش فشار خون یا نارسایی کلیوی شود.
• ادویه‌جات و چاشنی‌ها: موادی مثل فلفل، زردچوبه، رب، سس و … ممکن است باعث حساسیت، مشکلات گوارشی یا حتی زمینه‌ساز آسم در آینده شوند.
• چربی بالا: غذاهای پرچرب سفره برای دستگاه گوارش نوزاد قابل تحمل نیست.
• غذاهای سرخ‌کردنی یا مانده: به‌هیچ‌وجه نباید برای کودک استفاده شود.

نقش مکمل‌ های دارویی در تغذیه نوزادان

گرچه شیر مادر همه نیازهای نوزاد را تأمین می‌کند، اما در مواردی مصرف مکمل‌های خاص تحت نظر پزشک ضروری است. این مکمل‌ها به رشد بهتر و پیشگیری از کمبودهای تغذیه‌ای کمک می‌کنند.

• قطره مولتی ویتامین یا ویتامین آ و د: از روز سوم تا پنجم تولد شروع می‌شود و تا پایان دو سالگی ادامه دارد.
• قطره آهن: از پایان شش ماهگی تا دو سالگی توصیه می‌شود. زیرا ذخایر آهن بدن نوزاد کاهش می‌یابد و تنها با شیر جبران نمی‌شود.
• تجویز فقط توسط پزشک: هیچ مکملی نباید بدون تجویز پزشک به نوزاد داده شود.

چه زمانی مصرف غذا باید متوقف شود؟

در روند معرفی غذاهای جدید، همیشه احتمال بروز حساسیت یا واکنش‌های گوارشی وجود دارد. والدین باید بسیار هوشیار باشند و در صورت مشاهده هرگونه واکنش، بلافاصله با پزشک مشورت کنند.

• نشانه‌های حساسیت: شامل کهیر، اسهال، استفراغ، تورم لب‌ها یا بی‌قراری شدید
• قطع مصرف: فقط با نظر پزشک، در صورت لزوم باید غذای جدید قطع شود.
• آزمایش مجدد: پس از چند هفته، پزشک ممکن است تست دوباره آن غذا را تجویز کند.

نتیجه‌ گیری

رعایت اصول صحیح تغذیه در شش ماه نخست زندگی نوزاد، نقش حیاتی در رشد جسمی و ذهنی او دارد. دادن آب یا هر نوع غذای دیگر به نوزاد زیر شش ماه، برخلاف تصور عمومی، می‌تواند بسیار خطرناک باشد و سلامت کودک را تهدید کند. آگاهی از اصول علمی، مشورت با پزشک و پرهیز از باورهای اشتباه سنتی، بهترین راه برای مراقبت صحیح از نوزادان است. با تغذیه انحصاری با شیر مادر و رعایت دقیق مراحل شروع غذای کمکی، می‌توان پایه‌های محکمی برای سلامت آینده کودک بنا کرد.