نقش علم در ایمنی غذا؛ گامی اساسی برای تضمین سلامت جامعه در روز جهانی ایمنی غذا

در دنیای امروز که زنجیره تامین مواد غذایی جهانی به شدت پیچیده و گسترده شده، اهمیت ایمنی غذا بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. روز جهانی ایمنی غذا که هر ساله در هفتم ژوئن (برابر با هفدهم خردادماه) گرامی داشته می‌شود، فرصتی ارزشمند برای آگاه‌سازی عمومی، مرور دستاوردهای علمی و جلب توجه به چالش‌های ایمنی غذایی است. در سال ۲۰۲۵، این روز با دو شعار مهم “ایمنی غذا: علم در عمل” در سطح جهانی و “سرمایه‌گذاری برای تولید مبتنی بر دانش” در ایران برگزار می‌شود. این شعارها بر نقش کلیدی علم، پژوهش و نوآوری در تامین غذایی سالم و ایمن برای همه اقشار جامعه تاکید دارند.

اهمیت روز جهانی ایمنی غذا و پیام آن برای سلامت جهانی

این مناسبت جهانی با هدف ارتقای دانش عمومی درباره خطرات غذایی، نقش پیشگیری و ضرورت اقدامات مبتنی بر علم طراحی شده است.

ایمنی غذا به معنای حصول اطمینان از این است که غذایی که مصرف می‌کنیم، خطری برای سلامت ما نداشته باشد. سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده است که سالانه حدود ۶۰۰ میلیون نفر به دلیل مصرف غذای آلوده دچار بیماری می‌شوند و متاسفانه ۴۲۰ هزار نفر از آن‌ها جان خود را از دست می‌دهند. این اعداد نشان می‌دهند که ایمنی غذا تنها یک دغدغه فردی یا محلی نیست، بلکه بحرانی جهانی است که باید با راهکارهای علمی و مشارکت همه‌جانبه با آن مقابله کرد.

نقش علم در ارتقای ایمنی غذا؛ از تئوری تا اقدام عملی

استفاده از علم در حوزه ایمنی غذا باید فراتر از تحقیقات دانشگاهی رفته و به مرحله اجرا و سیاست‌گذاری وارد شود.

در جهانی که آلودگی‌های میکروبی، باقی‌مانده سموم شیمیایی، استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک‌ها و مواد افزودنی غیراستاندارد در تولید غذا رو به افزایش است، تنها ابزار مقابله موثر، علم و فناوری است. زنجیره تامین مواد غذایی از مزرعه تا سفره باید با استفاده از فناوری‌های نوین، استانداردهای بین‌المللی و سیستم‌های پایش علمی تحت کنترل قرار گیرد. کشورهایی که با بهره‌گیری از علم و سیاست‌گذاری هوشمندانه توانسته‌اند ایمنی غذایی را تضمین کنند، امروز در رتبه‌های برتر سلامت غذایی جهان قرار دارند.

فعالیت‌ های وزارت بهداشت ایران برای ارتقای ایمنی غذا

در ایران نیز اقدامات گسترده‌ای برای بهبود ایمنی غذا صورت گرفته که نقش مهمی در کاهش بیماری‌های ناشی از غذا دارند.

مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با همکاری دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور، اقدامات متعددی از جمله بازرسی‌ منظم مراکز تهیه و توزیع غذا، استفاده از تجهیزات پرتابل سنجش کیفیت، نمونه‌برداری‌های دوره‌ای، اجرای برنامه‌های آموزشی برای کارکنان، و نیز کنترل بیماری‌های منتقله از غذا را اجرا می‌کند. این اقدامات بر اساس یافته‌های علمی و تجارب جهانی طراحی شده‌اند تا تضمین‌کننده سلامت غذایی در تمام مراحل تهیه، نگهداری و مصرف باشند.

پیام‌های کلیدی روز جهانی ایمنی غذا در سال ۲۰۲۵

سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای بهداشتی با تاکید بر مخاطرات نوظهور در حوزه ایمنی غذا، چند پیام کلیدی برای این مناسبت جهانی مطرح کرده‌اند که باید مورد توجه مسئولان، تولیدکنندگان و مردم قرار گیرد.

مقاومت میکروبی و تهدید سلامت عمومی

افزایش مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها در دامداری و کشاورزی، منجر به پیدایش باکتری‌های مقاوم به دارو در مواد غذایی شده است. انتقال این میکروارگانیسم‌ها از طریق غذا به انسان، خطر بروز بیماری‌های مقاوم به درمان را افزایش می‌دهد. کنترل دقیق و استفاده محدود از داروهای دامپزشکی، یک ضرورت غیرقابل انکار است.

دمای خطر و نحوه صحیح نگهداری غذا

یکی از اصلی‌ترین عوامل رشد میکروب‌های خطرناک در غذا، نگهداری آن‌ها در دمای نامناسب است. محدوده دمایی بین ۵ تا ۶۰ درجه سانتی‌گراد “منطقه خطر” نامیده می‌شود. غذاها باید یا در دمای پایین‌تر از ۵ درجه نگهداری شوند یا هنگام پخت، به دمای بالای ۷۰ درجه برسند تا از آلودگی‌های میکروبی در امان بمانند.

پنج کلید طلایی برای تامین ایمنی غذایی در خانه و محیط کار

برای محافظت از سلامت خود و خانواده، رعایت چند نکته ساده اما مهم می‌تواند از بسیاری از بیماری‌های غذایی جلوگیری کند.

۱. رعایت نظافت فردی و محیطی

شستن دست‌ها قبل و بعد از تهیه غذا، تمیز نگه داشتن سطوح و تجهیزات آشپزی، و محافظت از غذا در برابر آفات و حشرات از جمله اقدامات اولیه برای حفظ ایمنی غذایی هستند.

۲. جداسازی غذاهای خام از غذاهای پخته

غذاهای خام نظیر گوشت و مرغ، منبع اصلی آلودگی میکروبی هستند. نگهداری جداگانه این مواد از غذاهای پخته و استفاده از تخته‌های مجزا برای برش آن‌ها، به جلوگیری از آلودگی متقاطع کمک می‌کند.

۳. پخت کامل مواد غذایی

غذاهایی مانند گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و ماهی باید به طور کامل و تا دمای مناسب پخته شوند. دمای ۷۰ درجه سانتی‌گراد حداقل دمایی است که اکثر میکروب‌ها در آن از بین می‌روند.

۴. نگهداری اصولی غذاها

مواد غذایی فاسدشدنی باید به سرعت خنک و در یخچال قرار گیرند. غذاهای باقی‌مانده بهتر است ظرف دو ساعت مصرف شوند و در صورتی که در یخچال نگهداری می‌شوند، حداکثر تا سه روز قابل مصرف هستند. همچنین نباید بیش از یک بار گرم شوند.

۵. استفاده از آب و مواد اولیه سالم

برای تهیه غذا باید از آب سالم استفاده شود. در مناطقی که آب شهری اطمینان‌بخش نیست، می‌توان با جوشاندن یا کلرزنی آن را ایمن‌سازی کرد. استفاده از مواد اولیه تازه و استاندارد، پایه اولیه سلامت غذا است.

نتیجه‌ گیری: ایمنی غذا یک مسئولیت جهانی و فردی است

ایمنی غذا تنها وظیفه دولت‌ها و سازمان‌های بهداشتی نیست. تولیدکنندگان، فروشندگان، مصرف‌کنندگان، رسانه‌ها و نهادهای علمی همگی نقش مهمی در زنجیره ایمنی غذا ایفا می‌کنند. شعار «علم در عمل» یادآور این نکته مهم است که تحقیقات علمی باید در قالب سیاست‌گذاری، آموزش، نظارت و فرهنگ‌سازی به عمل تبدیل شوند. سرمایه‌گذاری در تولید مبتنی بر دانش، آینده‌ای سالم‌تر را برای جامعه رقم می‌زند و تضمین‌کننده رفاه نسل‌های آینده خواهد بود.