اگر این علائم را دارید، ممکن است دچار غلظت خون شده باشید

بیماری‌های مرتبط با خون، یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال کم‌توجه‌ترین مشکلات سلامتی هستند. یکی از این موارد، «غلظت خون» یا به‌عبارت علمی‌تر پلی‌سیتمی است که می‌تواند در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع، پیامدهای جدی برای سلامت فرد داشته باشد. اگر علائمی مانند سردرد، تنگی نفس یا خستگی بیش از حد را تجربه می‌کنید، بهتر است به نقش غلظت خون نیز شک کنید. در این مطلب، شما را با مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری، نحوه تشخیص آن و اقداماتی که باید انجام دهید، آشنا می‌کنیم.

غلظت خون چیست و چرا باید آن را جدی گرفت؟

افزایش تعداد گلبول‌های قرمز در گردش خون که باعث افزایش چگالی و ویسکوزیته خون می‌شود، به‌عنوان غلظت خون شناخته می‌شود. این وضعیت می‌تواند اولیه (ناشی از بیماری مغز استخوان) یا ثانویه (در نتیجه‌ی شرایط محیطی یا بیماری‌های زمینه‌ای دیگر) باشد. درک درست از این موضوع و شناسایی علائم آن، گامی مهم در پیشگیری از عوارض جدی مانند سکته، لخته خون و نارسایی قلبی است.

این نشانه‌ ها ممکن است به غلظت خون مرتبط باشند

اگرچه علائمی که در ادامه می‌آیند می‌توانند در بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز دیده شوند، اما ترکیب آن‌ها با یکدیگر، به‌ویژه اگر جدید، پایدار یا شدید باشند، می‌تواند زنگ خطر مهمی درباره احتمال غلظت خون باشد.

• سردرد مکرر و بدون علت واضح: افزایش تعداد گلبول‌های قرمز ممکن است جریان خون در رگ‌های مغز را مختل کرده و منجر به احساس فشار یا درد در ناحیه سر شود.
• احساس درد در ناحیه گردن: گاهی این درد ناشی از تنش عضلانی مرتبط با سردرد است و گاهی می‌تواند به علت افزایش فشار خون در رگ‌های گردنی باشد.
• سرگیجه یا سبکی سر: ویسکوزیته زیاد خون می‌تواند جریان خون مغزی را کاهش دهد که منجر به سرگیجه یا احساس عدم تعادل می‌شود.
• تنگی نفس هنگام فعالیت: خون غلیظ، حمل اکسیژن را دشوارتر می‌کند و این مسأله باعث می‌شود که قلب مجبور به فعالیت بیشتر شود و در نتیجه فرد دچار تنگی نفس شود.
• تاری دید یا اختلالات گذرای بینایی: کاهش جریان خون در مویرگ‌های شبکیه چشم می‌تواند باعث بروز اختلالات موقت در بینایی شود.
• خستگی و ضعف عمومی: اکسیژن‌رسانی ناکارآمد به بافت‌های بدن، به‌ویژه عضلات، می‌تواند منجر به کاهش انرژی و بی‌حالی شود.
• قرمزی چشم‌ها یا التهاب عروق سطحی: افزایش فشار خون مویرگی ممکن است منجر به پررنگ شدن عروق خونی سطح چشم‌ها شود.
• خارش بعد از استحمام با آب گرم: این علامت نسبتاً اختصاصی، بیشتر در بیماری پلی‌سیتمی ورا دیده می‌شود و ممکن است به آزادسازی هیستامین و سایر مواد شیمیایی از سلول‌های خونی مرتبط باشد.
• گزگز یا خواب رفتن اندام‌ها (پارستزی): کاهش خون‌رسانی به اعصاب محیطی می‌تواند احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی را در اندام‌ها ایجاد کند.

نکات حیاتی درباره تشخیص و پیگیری غلظت خون

مهم است بدانیم که هیچ‌کدام از علائم فوق به‌تنهایی برای تشخیص غلظت خون کافی نیستند. تشخیص قطعی تنها از طریق آزمایش خون ممکن است و صرفاً با علائم بالینی نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد. در ادامه، به مهم‌ترین مراحل تشخیص و عوامل مؤثر بر آن اشاره می‌کنیم.

• انجام آزمایش خون (CBC): بررسی سطح هماتوکریت (Hct) و هموگلوبین (Hb) اولین گام در شناسایی غلظت خون است. مقادیر بالا در این پارامترها می‌تواند نشان‌دهنده افزایش گلبول‌های قرمز باشد.
• توجه به سن، جنس و شرایط فیزیولوژیکی: تفسیر نتایج باید متناسب با ویژگی‌های فردی هر بیمار باشد. آنچه برای یک فرد خطرناک محسوب می‌شود، ممکن است برای دیگری طبیعی باشد.
• شناسایی علت زمینه‌ای: غلظت خون می‌تواند ناشی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات ریوی، مصرف سیگار، کم آبی بدن، زندگی در ارتفاعات یا حتی برخی تومورها باشد.
• بررسی عوامل خطرساز: سابقه خانوادگی، داروهای مصرفی و سبک زندگی از عوامل مهمی هستند که باید در ارزیابی پزشکی لحاظ شوند.

چرا نباید خوددرمانی کرد؟

گرچه برخی افراد ممکن است به‌محض بروز علائم بالا، به مصرف خودسرانه داروهایی مانند آسپرین یا انجام روش‌هایی مثل حجامت روی بیاورند، اما این رویکرد می‌تواند خطرناک و حتی مرگ‌آور باشد. درمان غلظت خون کاملاً باید بر اساس علت شناسایی شده و تحت نظر پزشک انجام شود.

• استفاده نادرست از داروهای رقیق‌کننده خون: ممکن است باعث خونریزی شدید شود، به‌خصوص اگر فرد اصلاً دچار غلظت خون نباشد.
• فصد خون یا حجامت بدون بررسی دقیق: این روش‌ها، اگر بی‌مورد انجام شوند، می‌توانند منجر به افت شدید فشار خون، ضعف یا مشکلات جدی‌تر شوند.
• نقش کلیدی پزشک در مدیریت بیماری: فقط یک پزشک متخصص با بررسی دقیق آزمایش‌ها، شرح حال بیمار و معاینات بالینی می‌تواند تصمیم صحیح درمانی بگیرد.

نتیجه‌ گیری

وجود علائمی مانند سردرد، سرگیجه، خستگی، تاری دید یا خارش پس از حمام می‌تواند هشداری درباره غلظت خون باشد، اما هرگز نباید تنها بر اساس آن‌ها به نتیجه‌گیری قطعی رسید. آزمایش خون، بررسی شرایط فردی و تشخیص علت زمینه‌ای از اهمیت بالایی برخوردارند. مراجعه به پزشک متخصص در زمان مناسب، نه‌تنها از پیشرفت بیماری جلوگیری می‌کند، بلکه احتمال بروز عوارض جدی مانند لخته خون یا سکته را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. خوددرمانی در این مورد نه‌تنها بی‌فایده، بلکه بالقوه خطرناک است. مراقبت صحیح، یعنی اقدام علمی و به‌موقع تحت نظر پزشک.