تحریک الکتریکی غیرجراحی نخاع؛ تحولی نو در درمان درد و ناتوانی‌ های حرکتی

درمان اختلالات حرکتی و کاهش دردهای مزمن ناشی از آسیب‌های نخاعی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های پزشکی مدرن است. طی سال‌های گذشته، روش‌های تهاجمی مانند کاشت الکترود در نخاع، تا حدی توانسته‌اند به بیماران کمک کنند، اما مخاطرات و محدودیت‌های فراوانی به همراه داشته‌اند. اکنون پژوهشگران موفق به توسعه روشی نوین و غیرجراحی شده‌اند که می‌تواند بدون نیاز به عمل‌های پیچیده، تأثیرات مثبتی در بهبود بیماران ایجاد کند.

این تکنولوژی مبتنی بر تحریک الکتریکی از طریق پوست، با هدایت جریان کم‌ولتاژ به نواحی خاصی از نخاع، فعالیت نورون‌ها را تغییر داده و به صورت موقتی یا حتی ماندگار، عملکردهای حرکتی بدن را بهبود می‌بخشد. در ادامه به جزئیات این دستاورد علمی می‌پردازیم.

توسعه الکترودهای پوستی؛ راهی برای تحریک ایمن و دقیق نخاع

در روش جدیدی که توسط تیم تحقیقاتی دانشگاه تگزاس طراحی شده است، شبکه‌ای از الکترودهای بسیار کوچک، مستقیماً بر روی پوست پشت بیمار قرار می‌گیرد و تحریک الکتریکی کنترل‌شده‌ای را به نخاع منتقل می‌کند. این رویکرد به‌عنوان جایگزینی کم‌خطر برای روش‌های جراحی شناخته می‌شود و می‌تواند زندگی میلیون‌ها بیمار را تغییر دهد.

در مطالعات قبلی، استفاده از پدهای الکتریکی بزرگ به دلیل پراکندگی جریان و ناتوانی در تمرکز دقیق بر نواحی خاص نخاع، چندان موفقیت‌آمیز نبود. اما در این تحقیق، محققان توانستند شبکه‌ای متشکل از ۸ جفت الکترود مثبت و منفی طراحی کنند که قادر است تحریک را به طور هدفمند و در مسیر قطری در ناحیه سینه‌ای کمری هدایت کند. این روش نه تنها ایمن‌تر است، بلکه امکان تمرکز بر عضلات خاص را فراهم می‌کند.

آزمایش بالینی بر روی افراد سالم؛ گامی به سوی کاربردهای درمانی

برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی این فناوری، پژوهشگران آن را در قالب آزمایشی بالینی روی ۱۷ فرد سالم اجرا کردند. میانگین سنی این افراد ۲۹ سال بود و محل قرارگیری الکترودها بین مهره‌های دوازدهم و سیزدهم ناحیه سینه‌ای انتخاب شد.

در این آزمایش، تحریک الکتریکی به گونه‌ای تنظیم شد که مستقیماً عضله تیبیال قدامی ـ که وظیفه خم کردن مچ پا را بر عهده دارد ـ هدف قرار گیرد. جریان الکتریکی مورد استفاده حدود ۴۰ میلی‌آمپر بود که از طریق پوست اعمال شد. بررسی‌ها نشان داد این جریان موجب کاهش فعالیت نورونی شده و اثرات مهاری آن تا ۳۰ دقیقه پس از خاموش شدن دستگاه باقی ماند. این یافته، نویدبخش استفاده از این روش برای درمان اسپاسم و بازتوانی بیماران سکته مغزی است.

مزایای بالینی تحریک غیرجراحی نخاع

روش جدید تحریک نخاعی از طریق پوست، نه تنها از نظر پزشکی کم‌خطرتر است، بلکه از لحاظ اقتصادی و روانی نیز مزایای بسیاری برای بیماران به همراه دارد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فناوری نوآورانه را مرور می‌کنیم:

• بدون نیاز به جراحی: نیازی به برش پوست یا کاشت دستگاه در بدن وجود ندارد، که این امر احتمال عفونت، عوارض جراحی و هزینه‌های مربوطه را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
• افزایش دقت تحریک عصبی: به کمک طراحی خاص الکترودها، جریان الکتریکی به صورت متمرکز و قابل‌کنترل به ناحیه مورد نظر هدایت می‌شود، که اثربخشی درمان را افزایش می‌دهد.
• امکان تنظیم و شخصی‌سازی درمان: شدت، فرکانس و جهت جریان الکتریکی را می‌توان بر اساس نیازهای خاص هر بیمار تنظیم کرد، که این ویژگی برای درمان‌های شخصی‌سازی‌شده حیاتی است.
• کاربرد در انواع اختلالات عصبی: از جمله دردهای مزمن، اسپاسم عضلانی، فلج ناشی از آسیب نخاعی یا سکته مغزی.

افق‌ های آینده؛ از توان‌ بخشی تا کنترل دردهای مزمن

نتایج امیدوارکننده این تحقیق، افق‌های جدیدی را برای درمان اختلالات نورولوژیکی باز کرده است. در صورتی که مطالعات آینده نیز اثربخشی این فناوری را تأیید کنند، می‌توان انتظار داشت که دستگاه‌های تحریک غیرجراحی به صورت گسترده در مراکز توان‌بخشی، کلینیک‌های درد و مراکز درمان سکته مغزی مورد استفاده قرار گیرند.

همچنین امکان استفاده از این فناوری در منزل توسط بیماران، با کمک تجهیزات قابل‌حمل و ایمن نیز در حال بررسی است. این موضوع به بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش وابستگی آن‌ها به مراکز درمانی کمک می‌کند.

نتیجه‌ گیری

فناوری تحریک الکتریکی غیرجراحی نخاع، گامی بزرگ در مسیر درمان اختلالات حرکتی و دردهای مزمن به شمار می‌رود. این روش با ارائه جایگزینی کم‌خطر و مؤثر برای جراحی‌های تهاجمی، می‌تواند مسیر درمان بسیاری از بیماران آسیب‌دیده از سکته مغزی یا صدمات نخاعی را دگرگون کند.

با پیشرفت بیشتر این فناوری و انجام مطالعات گسترده‌تر، امید می‌رود در آینده نزدیک شاهد کاربرد گسترده آن در مراکز درمانی و حتی در خانه‌های بیماران باشیم. نوآوری‌هایی از این دست، نماد واقعی ترکیب علم، فناوری و انسان‌دوستی در خدمت به سلامت جامعه هستند.