اختلالات خوردن چیست؟ بررسی بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی
اختلالات خوردن (Eating Disorders) گروهی از بیماری‌های روان‌پزشکی هستند که با الگوهای غیرطبیعی در خوردن و نگرانی بیش از حد نسبت به وزن، ظاهر بدن یا غذا مشخص می‌شوند. این اختلالات می‌توانند به سلامت...
اختلالات خوردن (Eating Disorders) گروهی از بیماری‌های روان‌پزشکی هستند که با الگوهای غیرطبیعی در خوردن و نگرانی بیش از حد نسبت به وزن، ظاهر بدن یا غذا مشخص می‌شوند. این اختلالات می‌توانند به سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد آسیب‌های جدی وارد کنند و در موارد شدید حتی خطر مرگ نیز دارند. از مهم‌ترین انواع اختلالات خوردن می‌توان به بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) و پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa) اشاره کرد.
پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa)
پرخوری عصبی یکی دیگر از اختلالات شایع خوردن است که با دوره‌های پرخوری غیرقابل کنترل و تلاش‌های افراطی برای جبران آن، مانند استفراغ عمدی یا مصرف ملین‌ها مشخص می‌شود. برخلاف بی‌اشتهایی، افراد مبتلا به بولیمیا معمولاً وزن نرمال یا حتی کمی اضافه‌وزن دارند.
علائم اصلی پرخوری عصبی
شناخت دقیق علائم بولیمیا می‌تواند در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از عوارض آن مؤثر باشد.
- حملات پرخوری (خوردن مقدار زیادی غذا در مدت کوتاه)
- استفراغ عمدی بلافاصله بعد از غذا خوردن
- استفاده مکرر از ملین‌ها یا دیورتیک‌ها
- ورزش افراطی برای سوزاندن کالری
- احساس گناه و شرمندگی پس از پرخوری
- زخم دهان و دندان‌پوسیدگی ناشی از اسید معده
دلایل پرخوری عصبی
علل بولیمیا نیز مشابه بی‌اشتهایی عصبی، ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و محیطی است.
- اضطراب و افسردگی
- عدم رضایت از تصویر بدنی
- سابقه سوءاستفاده جنسی یا عاطفی
- فشارهای اجتماعی برای داشتن اندام ایده‌آل
- کمبود مهارت‌های مقابله با استرس
عوارض جسمی و روانی
بولیمیا در صورت درمان‌نشدن می‌تواند باعث مشکلات جسمی و روانی گسترده‌ای شود.
- عدم تعادل الکترولیتی (که ممکن است منجر به آریتمی قلبی شود)
- التهاب مری و معده
- پوسیدگی دندان و تحلیل مینای دندان
- کم‌آبی بدن
- مشکلات گوارشی مزمن
- احساس شرم و افسردگی
درمان پرخوری عصبی
درمان این اختلال نیز نیازمند رویکرد جامع و چندبعدی است.
- درمان شناختی رفتاری (CBT-BN) برای شناسایی الگوهای مخرب فکری
- داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین
- مشاوره تغذیه برای ایجاد عادت‌های غذایی سالم
- گروه‌درمانی برای افزایش انگیزه و حمایت اجتماعی
بی اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)
بی‌اشتهایی عصبی یکی از شدیدترین و خطرناک‌ترین اختلالات خوردن است که معمولاً با ترس افراطی از افزایش وزن و تصویر بدنی تحریف‌شده همراه است. افراد مبتلا علی‌رغم کاهش وزن شدید، همچنان خود را چاق می‌بینند و از خوردن اجتناب می‌کنند.
علائم اصلی بی اشتهایی عصبی
قبل از شناسایی و درمان این اختلال، باید علائم آن به‌خوبی شناخته شوند. این علائم می‌توانند هم جسمی و هم روانی باشند.
- کاهش شدید وزن بدن
- ترس شدید از چاق شدن حتی با وزن کم
- خودداری از خوردن غذا یا رژیم‌های بسیار سخت‌گیرانه
- ورزش بیش از حد برای کاهش وزن
- تصور نادرست از بدن (Body Dysmorphia)
- اختلالات قاعدگی یا قطع کامل آن در زنان
- افسردگی، اضطراب و انزوای اجتماعی
دلایل بی اشتهایی عصبی
عوامل مختلفی می‌توانند در شکل‌گیری این اختلال نقش داشته باشند. ترکیبی از دلایل ژنتیکی، روان‌شناختی و اجتماعی معمولاً در بروز آن مؤثر است.
- سابقه خانوادگی اختلالات خوردن یا بیماری‌های روانی
- اعتماد به نفس پایین و کمال‌گرایی
- فشارهای فرهنگی و اجتماعی برای لاغری
- تجربیات منفی مانند زورگویی یا آزارهای کلامی مرتبط با وزن
- مشکلات در روابط خانوادگی
پیامدهای جسمی و روانی
بی‌اشتهایی عصبی علاوه بر اثرات روانی، می‌تواند به شدت سلامت فیزیکی فرد را به خطر بیندازد و موجب عوارض جدی شود.
- ضعف و تحلیل عضلانی
- افت فشار خون و ضربان قلب پایین
- پوکی استخوان
- نارسایی کلیه و کبد
- آسیب به سیستم ایمنی بدن
- مرگ در موارد شدید
راهکارهای درمانی
درمان بی‌اشتهایی عصبی نیاز به همکاری تیمی از متخصصان دارد، از جمله روان‌پزشک، روان‌شناس، متخصص تغذیه و گاهی پزشک عمومی.
- درمان روان‌شناختی (مانند CBT یا درمان شناختی رفتاری)
- مشاوره تغذیه‌ای برای بازگرداندن الگوی غذایی سالم
- درمان دارویی در صورت وجود افسردگی یا اضطراب
- درمان بستری در موارد شدید یا تهدید جانی
تفاوت های کلیدی بین بی اشتهایی و پرخوری عصبی
هرچند هر دو اختلال به غذا و وزن مربوط هستند، اما تفاوت‌هایی بنیادی در رفتار و نگرش افراد نسبت به خوردن وجود دارد.
- افراد مبتلا به بی‌اشتهایی معمولاً وزن بسیار پایین دارند، در حالی که افراد با بولیمیا ممکن است وزن نرمال یا بالا داشته باشند.
- در بی‌اشتهایی، محدودیت غذایی شدید وجود دارد، اما در بولیمیا چرخه پرخوری و پاک‌سازی مشاهده می‌شود.
- رفتارهای جبرانی مانند استفراغ در هر دو اختلال ممکن است، اما در بولیمیا بیشتر رایج است.
راهکارهای پیشگیری و حمایت
پیشگیری از اختلالات خوردن از دوران کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود. آموزش صحیح درباره تصویر بدنی، عزت نفس، و عادت‌های غذایی سالم می‌تواند نقش کلیدی داشته باشد.
- آموزش مهارت‌های زندگی و مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی
- تقویت عزت نفس در کودکان و نوجوانان
- صحبت صادقانه در خانواده درباره بدن و غذا
- کاهش استفاده از شبکه‌های اجتماعی آسیب‌زا یا فیلترشده
نتیجه گیری
اختلالات خوردن، به‌ویژه بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، مشکلات جدی و تهدیدکننده برای سلامت فرد هستند که نیازمند توجه فوری، تشخیص دقیق و درمان مناسب‌اند. شناخت این اختلالات و آگاهی‌رسانی عمومی در این زمینه می‌تواند به کاهش بار روانی و جسمی آن‌ها کمک شایانی کند. با حمایت خانواده، آموزش صحیح و دسترسی به مراقبت‌های تخصصی، می‌توان گامی مؤثر در درمان و پیشگیری از این بیماری‌ها برداشت.