بررسی دلایل کمبود آهن در مردان میانسال و نوجوان؛ از علائم تا خطرات پنهان
آهن یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن انسان است که نقش کلیدی در تولید گلبول‌های قرمز و انتقال اکسیژن دارد. اگرچه کمبود آهن بیشتر در زنان دیده می‌شود، اما مردان نیز ممکن است در دوره‌های خاصی از زندگی...
آهن یکی از مواد معدنی ضروری برای بدن انسان است که نقش کلیدی در تولید گلبول‌های قرمز و انتقال اکسیژن دارد. اگرچه کمبود آهن بیشتر در زنان دیده می‌شود، اما مردان نیز ممکن است در دوره‌های خاصی از زندگی با این مشکل روبرو شوند. تشخیص زودهنگام و درمان صحیح این وضعیت، از بروز عوارض خطرناک جلوگیری می‌کند. در این مقاله، به بررسی دقیق علل کمبود آهن در پسران تازه بالغ و مردان بالای چهل و پنج سال می‌پردازیم و توصیه‌هایی کاربردی برای پیشگیری ارائه می‌دهیم.
چرا کمبود آهن در مردان کمتر دیده می شود؟
درک تفاوت‌های بیولوژیکی بین مردان و زنان، به فهم بهتر دلایل شیوع کمتر فقر آهن در مردان کمک می‌کند. بدن مردان معمولاً آهن را بهتر حفظ می‌کند و در مقایسه با زنان، کمتر در معرض از دست دادن خون هستند.
به طور کلی، مردان بیشتر از منابع غنی از آهن مانند گوشت قرمز استفاده می‌کنند و فاقد عواملی مانند عادت ماهیانه یا بارداری هستند که در زنان باعث از بین رفتن ذخایر آهن می‌شود. همین موضوع موجب شده تا شیوع کم‌خونی فقر آهن در مردان کمتر از دو درصد باشد. با این حال، برخی عوامل خاص در سنین مختلف می‌توانند باعث ایجاد این کمبود شوند که نیازمند بررسی و درمان جدی هستند.
کمبود آهن در نوجوانان پسر؛ یک هشدار مهم برای دوران بلوغ
دوران بلوغ یکی از حساس‌ترین مراحل رشد بدن است که با تغییرات فیزیولوژیکی عمده‌ای همراه است. در این دوره، نیاز بدن به مواد مغذی، به ویژه آهن، افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. عدم تأمین این نیاز می‌تواند منجر به کم‌خونی و اختلال در رشد جسمی و ذهنی نوجوان شود.
برخی از دلایل رایج کمبود آهن در پسران تازه بالغ عبارتند از:
- افزایش نیاز به آهن به دلیل رشد عضلات و حجم خون در دوران بلوغ
- مصرف ناکافی مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، حبوبات و سبزیجات برگ‌سبز
- گرایش به رژیم‌های غذایی ناسالم شامل فست‌فودها و غذاهای فرآوری‌شده
- بروز اختلالات گوارشی مانند بیماری سلیاک یا التهاب مزمن روده که مانع جذب آهن می‌شوند
- ورزش‌های سنگین که منجر به “آنمی ورزشی” می‌شوند؛ در این حالت تخریب گلبول‌های قرمز یا دفع آهن از طریق تعریق و ادرار افزایش می‌یابد
- احتمال خونریزی گوارشی پنهان به دلیل زخم معده، انگل‌ها یا دیگر عوامل مشابه
دلایل شایع کمبود آهن در مردان بالای ۴۵ سال؛ زنگ خطر برای بیماری های زمینه ای
در سنین میانسالی، کمبود آهن معمولاً به علت‌های جدی‌تری نسبت به دوران نوجوانی رخ می‌دهد و اغلب نشانه‌ای از وجود مشکلات زمینه‌ای یا بیماری‌های گوارشی مزمن است. این وضعیت باید با دقت مورد بررسی قرار گیرد تا از پیشرفت بیماری‌های بالقوه خطرناک جلوگیری شود.
- خونریزی‌های مزمن دستگاه گوارش ناشی از زخم معده، زخم دوازدهه، پولیپ‌ها یا حتی سرطان کولون
- خونریزی‌های پنهان به دلیل هموروئید، شقاق مزمن یا مشکلات دستگاه ادراری
- استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا دیکلوفناک که ممکن است منجر به خونریزی گوارشی شوند
- اختلالات جذب آهن مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون یا عفونت با باکتری H. pylori
- سابقه جراحی‌های دستگاه گوارش مانند بای‌پس معده یا برداشتن بخشی از روده
- تغذیه ناکافی، پیروی از رژیم‌های گیاه‌خواری شدید یا ابتلا به بیماری‌های کلیوی و التهابی مزمن
- وجود تومورها یا بدخیمی‌هایی که بر متابولیسم آهن تأثیر می‌گذارند
نقش حیاتی آهن در بدن؛ فراتر از مقابله با کم خونی
آهن تنها برای پیشگیری از کم‌خونی ضروری نیست، بلکه نقش‌های گسترده‌تری در بدن ایفا می‌کند. از جمله این وظایف می‌توان به تقویت عملکرد مغز، پشتیبانی از سلامت قلب، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و افزایش سطح انرژی اشاره کرد.
کمبود آهن می‌تواند به علائم گوناگونی مانند خستگی مزمن، ضعف عضلانی، کاهش تمرکز، سردی دست و پا و حتی تپش قلب منجر شود. این علائم به‌ویژه در مردان میانسال ممکن است نادیده گرفته شوند و در بلندمدت به کاهش کیفیت زندگی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های دیگر بینجامند.
نتیجه گیری
کمبود آهن در مردان، اگرچه به اندازه زنان شایع نیست، اما زمانی که بروز کند باید به عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته شود. نوجوانان پسر به دلیل رشد سریع و تغذیه نامناسب در معرض این خطر قرار دارند و مردان میانسال نیز باید نسبت به علائم پنهان خونریزی داخلی یا اختلالات جذب آهن هوشیار باشند.
با بررسی منظم سطح آهن خون، اصلاح رژیم غذایی، مصرف مکمل‌ها تحت نظر پزشک و در صورت نیاز، انجام بررسی‌های تشخیصی مانند آندوسکوپی یا کولونوسکوپی، می‌توان از عوارض خطرناک این وضعیت پیشگیری کرد. سلامت آهن، به معنی سلامت کلی بدن است؛ مراقبش باشید.