رابطه مغز و روده؛ درمان سندرم روده تحریک پذیر با روش های روان شناختی

سندرم روده تحریک پذیر یکی از اختلالات شایع گوارشی است که زندگی میلیون ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار داده است. با این که سال ها تصور می شد این بیماری تنها به مشکلات فیزیکی دستگاه گوارش مربوط است، تحقیقات جدید نشان می دهد ذهن و وضعیت روانی نقش مهمی در شکل گیری و شدت علائم آن دارند. بر اساس پژوهش های تازه، درمان های روان شناختی و رفتاری می توانند نقشی کلیدی در بهبود این اختلال ایفا کنند.

نگاهی نو به ریشه های سندرم روده تحریک پذیر

درمان سنتی سندرم روده تحریک پذیر معمولاً بر اصلاح تغذیه و مصرف داروهای گوارشی تمرکز دارد. با این حال بسیاری از بیماران حتی با رعایت رژیم غذایی دقیق و مصرف دارو همچنان از درد، نفخ و ناراحتی رنج می برند. پژوهشگران اکنون معتقدند بخش مهمی از مشکل در مغز و سیستم عصبی نهفته است.

مطالعات نشان می دهند که محور مغز و روده – شبکه ارتباطی پیچیده میان مغز، اعصاب و دستگاه گوارش – نقش کلیدی در ایجاد یا تشدید علائم IBS دارد. وقتی فرد دچار استرس یا اضطراب می شود، این محور سیگنال هایی به روده می فرستد که باعث افزایش حساسیت، تغییر حرکات روده و احساس درد می شود.

یافته های تازه درباره درمان های روان شناختی

دانشمندان در پژوهشی که نتایج آن در نشریه معتبر لنست منتشر شده است، داده های ۶۷ مطالعه بالینی شامل بیش از هفت هزار شرکت کننده را بررسی کرده اند. این بررسی ها نشان داد درمان های متمرکز بر سلامت روان، به ویژه رفتار درمانی شناختی (CBT)، در کاهش علائم کلی سندرم روده تحریک پذیر بسیار مؤثر هستند.

رفتار درمانی شناختی نوعی درمان گفت و گو محور است که به بیماران کمک می کند افکار و واکنش های خود نسبت به استرس و درد را بازسازی کنند. بر اساس نتایج این مطالعه، افرادی که تحت چنین درمان هایی قرار گرفتند، نسبت به کسانی که تنها رژیم غذایی یا دارو دریافت کردند، کاهش قابل توجهی در شدت درد، نفخ و اضطراب مرتبط با IBS تجربه کردند.

نقش استرس و سلامت روان در علائم گوارشی

پیش از این نیز شواهدی وجود داشت که استرس، اضطراب و اختلال خواب در شدت علائم IBS نقش دارند، اما این پژوهش جدید رابطه میان ذهن و روده را به شکلی دقیق تر ثابت کرده است. به نظر می رسد مغز در افراد مبتلا به IBS، پیام های درد و ناراحتی را از روده بیش از حد معمول تفسیر می کند، در نتیجه حتی تحریک های خفیف گوارشی می توانند دردناک باشند.

درمان های روان شناختی، با اصلاح نحوه پاسخ مغز به این سیگنال ها، می توانند چرخه درد و اضطراب را قطع کنند. محققان می گویند این نوع درمان ها نه تنها باعث کاهش علائم فیزیکی می شوند، بلکه کیفیت زندگی بیماران را نیز بهبود می بخشند.

چرا درمان های رفتاری می توانند گزینه اول باشند؟

با وجود آن که درمان های دارویی و تغذیه ای همچنان بخش مهمی از کنترل IBS محسوب می شوند، پژوهشگران پیشنهاد می کنند درمان های روان شناختی باید در اولویت قرار گیرند. دلیل این پیشنهاد آن است که در بسیاری از بیماران، عامل اصلی تحریک علائم نه غذا، بلکه واکنش مغزی به استرس و اضطراب است.

این مطالعات نشان می دهد درمان هایی که بر محور مغز و روده تمرکز دارند، مانند CBT یا درمان های آرامش محور، نتایج پایدارتری در کاهش علائم به همراه دارند. به عبارت دیگر، وقتی ذهن آرام می شود، روده نیز عملکرد بهتری پیدا می کند.

محدودیت ها و نیاز به پژوهش های بیشتر

با وجود امیدبخش بودن نتایج این تحقیقات، دانشمندان تاکید می کنند که هنوز به مطالعات بیشتری نیاز است. باید مشخص شود کدام نوع درمان روان شناختی در کدام گروه از بیماران بیشترین اثر را دارد. همچنین مقایسه مستقیم این روش ها با درمان های دارویی استاندارد می تواند به تدوین دستورالعمل های دقیق تر برای پزشکان کمک کند.

در حال حاضر، بسیاری از مراکز درمانی در اروپا و آمریکا شروع به ارائه برنامه های درمانی ترکیبی کرده اند که هم شامل اصلاح رژیم غذایی و دارو و هم جلسات روان درمانی است. این رویکرد چندبعدی، متناسب با ماهیت پیچیده بیماری، نتایج بهتری نشان داده است.

نتیجه گیری

تحقیقات تازه نشان می دهد که درمان سندرم روده تحریک پذیر تنها از مسیر دارو و رژیم غذایی نمی گذرد، بلکه ذهن و سلامت روان نقش اساسی در کنترل آن دارند. درمان های رفتاری و شناختی می توانند با کاهش استرس و تنظیم ارتباط مغز و روده، علائم بیماری را به شکل مؤثری کاهش دهند.

این یافته ها نشان می دهد که برای مقابله با IBS، باید هم به بدن و هم به ذهن توجه کرد. آینده درمان این بیماری احتمالاً در همگرایی روان شناسی و پزشکی گوارش نهفته است، جایی که آرامش ذهن، آرامش روده را نیز به دنبال دارد.