چگونه به کودکی که از تاریکی می‌ ترسد کمک کنیم؟

ترس از تاریکی یکی از رایج‌ترین اضطراب‌ها در کودکان است و می‌تواند تأثیر مستقیم بر کیفیت خواب، آرامش روانی و حتی رفتار روزانه آن‌ها داشته باشد. این ترس معمولاً ناشی از تخیل فعال، اضطراب‌های طبیعی یا تجربه‌های پیشین است و اغلب والدین را نگران می‌کند. خوشبختانه با روش‌های علمی و عملی می‌توان به کودکان کمک کرد تا به تدریج بر این ترس غلبه کنند و استقلال و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند.

بین ۴۵ تا ۸۰ درصد کودکان ۱۲ ساله و کم‌سن‌تر، در دوره‌ای از کودکی خود از تاریکی می‌ترسند. این ترس معمولاً افزایش می‌یابد و اوج آن بین سنین ۷ تا ۹ سال دیده می‌شود، اما بیشتر کودکان تا سن ۱۲ سالگی به تدریج بر این ترس غلبه می‌کنند. شناخت ریشه‌های ترس و استفاده از روش‌های مناسب برای مقابله با آن می‌تواند نقش مهمی در کاهش اضطراب و بهبود کیفیت خواب کودک داشته باشد.

چرا کودکان از تاریکی می‌ ترسند؟

ترس از تاریکی اغلب تنها مربوط به نبود نور نیست؛ بلکه بیشتر ناشی از تصورات و تخیلات کودکان است که ممکن است در تاریکی اتفاق بیفتند. برای بسیاری از کودکان، تنها ماندن پس از یک روز شلوغ و پر از تعامل با دیگران می‌تواند حس جدایی و اضطراب ایجاد کند. همچنین کودکان پیام‌هایی از محیط پیرامون خود دریافت می‌کنند؛ از تلویزیون، کتاب‌ها و گفت‌وگوهای روزمره، که می‌تواند بر شدت ترس آن‌ها اثر بگذارد. کودکانی که اضطراب بیشتری دارند یا حساسیت بالاتری نشان می‌دهند، معمولاً بیشتر از دیگران از تاریکی می‌ترسند.

راهکارهایی برای کمک به کودک در مواجهه با تاریکی

برای اینکه کودک بتواند به تدریج بر ترس خود غلبه کند، والدین می‌توانند از روش‌های زیر بهره ببرند. این روش‌ها نه تنها آرامش کودک را افزایش می‌دهند بلکه به تقویت اعتماد به نفس و استقلال او کمک می‌کنند.

1. ایجاد اعتماد به نفس و اطمینان خاطر

کودکان رفتار والدین را به دقت مشاهده می‌کنند. نشان دادن آرامش، اعتماد و اطمینان در مواجهه با تاریکی می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. جملاتی مانند «می‌دانم ترسیدی، اما می‌توانیم با هم از پسش بربیاییم» یا «تو شجاع هستی و می‌توانی این کار را انجام دهی» به کودک اطمینان می‌دهد و به تقویت اعتماد به نفس او کمک می‌کند.

2. تحسین پس از مواجهه با ترس

زمانی که کودک موفق می‌شود در تاریکی بماند یا موقعیت ترسناک را مدیریت کند، با تحسین و تشویق او را حمایت کنید. این کار باعث می‌شود کودک حس کند موفقیتش ارزشمند است و انگیزه پیدا کند تا بار دیگر با ترس خود روبه‌رو شود. تحسین می‌تواند شامل جملات محبت‌آمیز والدین، تشویق اعضای خانواده یا حتی نشان دادن قدردانی به شکل‌های کوچک باشد.

3. ایجاد برنامه خواب ثابت

داشتن یک روتین منظم برای خواب می‌تواند به کودک کمک کند تا حس امنیت بیشتری داشته باشد. این برنامه ممکن است شامل خواندن کتاب، لالایی، دعا یا گفت‌وگوهای کوتاه باشد. ثبات در زمان‌بندی خواب و پایان دادن به برنامه با جملات مثبت مانند «وقت خوبی با هم داشتیم، دوستت دارم، شب بخیر» به کاهش اضطراب کودک کمک می‌کند.

4. ابزارها و روش‌ های آرامش‌ بخش در شب

وسایل آرامش‌بخش می‌توانند شامل چراغ خواب با نور ملایم، عروسک یا پتوی محبوب، موسیقی آرام، تمرین تنفس یا حتی نویز سفید ملایم باشند. این ابزارها به کودک کمک می‌کنند احساس امنیت کند، اما باید به نحوی استفاده شوند که وابستگی کامل به آن‌ها ایجاد نشود.

5. تحریک کنجکاوی به جای پاسخ مستقیم

به جای رد کردن کامل ترس کودک، او را تشویق کنید تا درباره آن فکر کند. برای مثال اگر می‌پرسد «آیا هیولا توی کمدم هست؟»، می‌توانید پاسخ دهید: «آیا تا حالا هیولایی دیدی؟» این روش باعث می‌شود کودک تفکر انتقادی را تجربه کرده و به تدریج ترس خود را بهتر مدیریت کند.

6. تمرین حضور در تاریکی

می‌توان خارج از زمان خواب، فعالیت‌هایی برای آشنایی با تاریکی انجام داد. مثال‌هایی شامل سایه‌بازی، استفاده از چراغ شب‌تاب برای جشن کوچک یا حتی پیک‌نیک شمعی در خانه است. این تجربه‌ها به کودک می‌آموزند که تاریکی قابل کنترل است و هیچ خطری واقعی ایجاد نمی‌کند.

چه زمانی نیاز به کمک حرفه‌ ای است؟

اگر ترس کودک شدید و مزمن است و باعث اختلال در خواب یا رفتار روزانه او می‌شود، بهتر است از کمک متخصصان بهره‌مند شوید. نشانه‌هایی که نیاز به حمایت حرفه‌ای دارند شامل موارد زیر است:

• گریه یا حملات وحشت شدید شبانه
• عدم توانایی خوابیدن در تخت خود به مدت طولانی
• اختلال خواب مداوم و کمبود خواب کافی
• تأثیر ترس بر روابط اجتماعی یا تحصیلی
• وجود تجربه آسیب‌زا یا استرس‌زا مرتبط با ترس

شروع صحبت با پزشک کودک می‌تواند راهی برای دریافت ارجاع به روان‌شناس، مشاور یا درمانگر متخصص باشد. روش‌های درمانی می‌توانند شامل درمان‌های شناختی-رفتاری، تمرین مواجهه تدریجی و برنامه‌های حمایتی والدین باشند.

نتیجه‌ گیری

ترس از تاریکی یک مرحله طبیعی در رشد کودک است، اما مدیریت صحیح آن می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس، استقلال و آرامش کودک کمک کند. با ایجاد محیط امن، استفاده از برنامه خواب منظم، ابزارهای آرامش‌بخش و تشویق به مواجهه تدریجی، والدین می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا ترس از تاریکی را به تدریج پشت سر بگذارند و شب‌های آرام و بدون اضطراب را تجربه کنند. مشاهده پیشرفت کودک در غلبه بر ترس، علاوه بر افزایش اعتماد به نفس او، حس رضایت و آرامش را برای والدین نیز به همراه خواهد داشت.