ساختار مغز افراد مبتلا به ADHD چگونه با دیگران تفاوت دارد؟

اختلال بیش‌فعالی/کم‌توجهی یا ADHD یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رفتاری در کودکان و نوجوانان است که تأثیرات گسترده‌ای بر تمرکز، رفتار و عملکرد اجتماعی دارد. سال‌ها پژوهشگران سعی کرده‌اند با استفاده از تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) تغییرات ساختاری مغز افراد مبتلا به ADHD را شناسایی کنند، اما نتایج همواره متفاوت و گاهی متناقض بوده است. برخی مطالعات کاهش حجم ماده خاکستری مغز را نشان داده‌اند، برخی تفاوتی ندیده‌اند و برخی گزارش کرده‌اند حجم برخی نواحی مغزی حتی بیشتر از افراد سالم است. یک تحقیق نوین ژاپنی به کمک روش پیشرفته‌ای به نام Traveling-Subject (TS) توانسته این سردرگمی را کاهش دهد و تصویر دقیق‌تری از مغز افراد مبتلا به ADHD ارائه کند.

چرا مطالعات قبلی به نتیجه قطعی نرسیدند؟

یکی از چالش‌های مهم پژوهش‌های MRI تفاوت‌های دستگاه‌های تصویربرداری در مراکز مختلف است. هر دستگاه تنظیمات و ویژگی‌های خاص خود را دارد و وقتی داده‌ها از چند مرکز ترکیب می‌شوند، دشوار است تشخیص داد که تغییرات مشاهده‌شده ناشی از مغز فرد است یا تفاوت بین دستگاه‌ها. برای حل این مشکل، نرم‌افزارهایی مانند ComBat استفاده می‌شوند تا خطای ناشی از دستگاه‌ها حذف شود. با این حال، این روش‌ها گاهی بخش‌هایی از داده‌های واقعی مغز را نیز از بین می‌برند و تفاوت‌های ظریف در اختلالاتی مانند ADHD پنهان می‌شوند. این موضوع یکی از دلایل اصلی نتایج متناقض در مطالعات گذشته بوده است.

روش TS چیست و چگونه عمل می‌ کند؟

روش Traveling-Subject یا TS یک راهکار نوین برای حذف خطاهای ناشی از تفاوت دستگاه‌هاست. در این روش، پژوهشگران ۱۴ فرد سالم را که مبتلا به ADHD نبودند، انتخاب کردند و هر فرد را طی سه ماه با چهار دستگاه MRI مختلف اسکن کردند. از آنجا که مغز در این مدت تغییر زیادی نمی‌کند، تمام تفاوت‌های مشاهده‌شده در تصاویر به تنظیمات و ویژگی‌های دستگاه‌ها مربوط است. سپس این داده‌ها به‌عنوان الگوی استاندارد برای اصلاح تصاویر مغزی کودکان سالم و کودکان مبتلا به ADHD استفاده شد. این روش باعث شد تا تفاوت‌های واقعی ساختاری مغز در افراد مبتلا واضح‌تر و قابل بررسی باشد.

یافته‌ های کلیدی در ساختار مغز افراد مبتلا به ADHD

پس از اصلاح داده‌ها با روش TS، نتایج نشان داد که کودکان مبتلا به ADHD:

• حجم مغزی کمتری در نواحی فرونتوتمپورال (پیشانی و گیجگاهی) دارند.
• این نواحی مغز در پردازش توجه، تنظیم هیجانات، عملکرد اجرایی، حافظه کاری و تصمیم‌گیری نقش کلیدی دارند.
• تفاوت‌ها در این مناطق مغزی با علائم بالینی ADHD مانند عدم تمرکز، تکانشگری و مشکلات مدیریت هیجانات هم‌راستا هستند.

محدودیت‌ ها و نکات مورد توجه

• نمونه‌های مورد بررسی محدود به مناطق جغرافیایی و مراکز درمانی خاصی بودند و ممکن است نماینده همه کودکان مبتلا به ADHD نباشند.
• این مطالعه صرفاً روی کودکان انجام شده و نیازمند تأیید در جمعیت‌های گسترده‌تر از جمله نوجوانان و بزرگسالان است.
• تفاوت‌های مغزی مشاهده‌شده تنها بخشی از تصویر کامل ADHD را نشان می‌دهند و عوامل ژنتیکی، محیطی و رفتاری نیز نقش مهمی دارند.

پیامدهای علمی و درمانی

• تشخیص زودهنگام: با استفاده از شواهد تصویری واضح، امکان تشخیص ADHD پیش از شدت گرفتن علائم رفتاری فراهم می‌شود.
• طراحی درمان‌های شخصی‌سازی‌شده: شناخت تغییرات ساختاری مغز امکان طراحی روش‌های درمانی هدفمند و پیگیری پاسخ مغز به درمان‌ها را فراهم می‌کند.
• کاهش نگاه منفی جامعه: نمایش تفاوت‌های زیستی مغز افراد مبتلا می‌تواند نگرش اجتماعی نسبت به ADHD را تغییر دهد و حساسیت‌ها و قضاوت‌های نادرست را کاهش دهد.
• تحقیقات آینده: استفاده از روش‌های دقیق هماهنگ‌سازی داده‌ها، مانند TS، می‌تواند به شفاف‌تر شدن نتایج سایر مطالعات مغزی کمک کند و اعتبار علمی تحقیقات افزایش یابد.

نتیجه‌ گیری

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مغز افراد مبتلا به ADHD تغییرات ساختاری قابل‌توجهی دارد و این تغییرات می‌تواند توضیح‌دهنده برخی از علائم رفتاری و شناختی آنها باشد. به کمک روش‌های پیشرفته تصویربرداری، پژوهشگران اکنون می‌توانند داده‌های دقیق‌تر و معتبرتری ارائه دهند، که این امر نه تنها در تشخیص و درمان ADHD اهمیت دارد، بلکه در درک بهتر مغز انسان و نحوه عملکرد آن نیز نقش حیاتی ایفا می‌کند. به‌طور کلی، این یافته‌ها نشان می‌دهند که استفاده از روش‌های علمی دقیق و استاندارد، کلید کشف تفاوت‌های زیستی در اختلالات روان‌پزشکی و بهبود مراقبت‌های درمانی است.