هپاتیت D؛ بیماری نادر اما پرخطر کبدی
هپاتیت D که با نام هپاتیت دلتا نیز شناخته می‌شود، نوعی عفونت ویروسی است که کبد را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث بروز بیماری‌های شدید کبدی شود. اگرچه شیوع این بیماری نسبت به سایر انواع هپاتیت کمتر است،...
هپاتیت D که با نام هپاتیت دلتا نیز شناخته می‌شود، نوعی عفونت ویروسی است که کبد را درگیر می‌کند و می‌تواند باعث بروز بیماری‌های شدید کبدی شود. اگرچه شیوع این بیماری نسبت به سایر انواع هپاتیت کمتر است، اما عموماً شدت بیشتری دارد و خطر عوارض جدی برای مبتلایان به همراه دارد. نکته کلیدی درباره این ویروس این است که تنها در افرادی که به هپاتیت B مبتلا هستند، می‌تواند بیماری‌زا باشد و بدون حضور ویروس B، تکثیر و بیماری‌زایی ندارد.
هپاتیت D چیست؟
هپاتیت D ناشی از ویروس HDV ایجاد می‌شود. این ویروس برای تکثیر و زنده ماندن به ویروس هپاتیت B نیاز دارد و بنابراین تنها افرادی که قبلاً یا هم‌زمان به هپاتیت B مبتلا هستند، می‌توانند به هپاتیت D مبتلا شوند.
دو نوع ابتلا به هپاتیت D وجود دارد:
- ابتلای هم‌زمان (Co-infection): در این حالت فرد به‌طور هم‌زمان به هپاتیت B و D آلوده می‌شود. احتمال پاک شدن هر دو ویروس در این حالت بیشتر است، اما علائم بیماری ممکن است شدید باشد.
- ابتلای افزوده (Superinfection): فردی که از قبل به هپاتیت B مزمن مبتلا بوده، به ویروس D نیز آلوده می‌شود. این حالت معمولاً شدیدتر است و خطر سیروز و نارسایی کبدی در آن بسیار بالاتر است.
راه های انتقال ویروس هپاتیت D
راه‌های انتقال HDV مشابه هپاتیت B است و عمدتاً از طریق تماس با خون آلوده یا سایر مایعات بدن انجام می‌شود. مهم‌ترین مسیرهای انتقال شامل:
- استفاده از سرنگ یا سوزن مشترک بین مصرف‌کنندگان مواد مخدر
- انتقال در اثر روابط جنسی محافظت‌نشده با فرد آلوده به HBV و HDV
- دریافت خون یا فرآورده‌های خونی آلوده، به ویژه در مناطقی که غربالگری ضعیف است
- استفاده از وسایل شخصی آلوده مانند تیغ، ابزار تاتو یا سوراخ کردن بدن
علائم ابتلا به هپاتیت D
علائم این بیماری به شدت عفونت و وضعیت کبد بستگی دارد و می‌تواند مشابه سایر انواع هپاتیت ویروسی باشد، اما اغلب شدیدتر و سریع‌تر پیشرفت می‌کنند. علائم رایج شامل:
- خستگی شدید و ضعف عمومی
- تهوع و استفراغ
- زردی پوست و چشم‌ها (یرقان)
- درد در ناحیه بالای راست شکم
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- تیره شدن رنگ ادرار
- بزرگی کبد یا طحال
در موارد شدید، هپاتیت D می‌تواند منجر به نارسایی حاد یا پیشرفته کبدی (سیروز) شود که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.
چگونه هپاتیت D تشخیص داده می شود؟
برای تشخیص هپاتیت D ابتدا باید وجود عفونت فعال یا مزمن هپاتیت B در فرد تأیید شود. سپس آزمایش‌هایی برای شناسایی HDV انجام می‌شود:
- آنتی‌بادی ضد هپاتیت D (Anti-HDV): نشان‌دهنده تماس یا آلودگی به ویروس است.
- آزمایش PCR (HDV RNA): وجود ویروس فعال در خون را تأیید می‌کند.
- بررسی وضعیت کبد: با آزمایش‌های آنزیمی، فیبرو‌اسکن و در موارد خاص نمونه‌برداری از کبد (بیوپسی) انجام می‌شود.
آیا هپاتیت D واکسن دارد؟
فعلاً واکسن مستقیمی برای هپاتیت D وجود ندارد. اما از آنجا که ویروس D بدون ویروس B قادر به تکثیر نیست، واکسیناسیون علیه هپاتیت B به‌طور غیرمستقیم از ابتلا به هپاتیت D نیز جلوگیری می‌کند.
بنابراین، با واکسینه شدن در برابر هپاتیت B می‌توان از ابتلا به هر دو ویروس B و D پیشگیری کرد.
درمان هپاتیت D
درمان هپاتیت D نسبت به سایر انواع هپاتیت چالش‌برانگیزتر است. داروی تأییدشده برای این بیماری، پگ-اینترفرون آلفا است. اثربخشی این دارو محدود بوده و ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند، بنابراین نظارت دقیق پزشک ضروری است.
پیشگیری از هپاتیت D
راهکارهای پیشگیری شامل موارد زیر است:
- واکسیناسیون کامل علیه هپاتیت B، مؤثرترین روش پیشگیری
- پرهیز از تماس با خون یا وسایل آلوده
- رعایت ایمنی در روابط جنسی
- خودداری از استفاده مشترک از وسایل شخصی مانند تیغ و مسواک
- اقدام به غربالگری و آزمایش در صورت ابتلا به هپاتیت B
پیام پایانی
هپاتیت D بیماری نادر اما شدید کبدی است که تنها در افراد مبتلا به هپاتیت B ایجاد می‌شود. پیشگیری، واکسیناسیون و غربالگری به‌موقع می‌تواند از بروز عوارض خطرناک جلوگیری کند. افراد مبتلا به هپاتیت B باید درباره ریسک هپاتیت D با پزشک خود مشورت کرده و مراقبت‌های لازم را رعایت کنند تا سلامت کبد حفظ شود.