اختلال روان پریشی زودگذر چیست؟ تفاوت آن با اسکیزوفرنی
اختلالات روان‌پریشی یکی از اختلالات روانی است که در آن فرد به طور چشمگیری از واقعیت فاصله می‌گیرد و دچار تغییرات شدید در تفکر، ادراک و احساسات می‌شود. دو اختلال مهم که در این گروه قرار دارند، اختلال...
اختلالات روان‌پریشی یکی از اختلالات روانی است که در آن فرد به طور چشمگیری از واقعیت فاصله می‌گیرد و دچار تغییرات شدید در تفکر، ادراک و احساسات می‌شود. دو اختلال مهم که در این گروه قرار دارند، اختلال روان‌پریشی زودگذر و اسکیزوفرنی هستند. هرچند که این دو اختلال شباهت‌هایی دارند، اما تفاوت‌های بنیادینی نیز میان آن‌ها وجود دارد. در این مقاله به بررسی اختلال روان‌پریشی زودگذر و تفاوت‌های آن با اسکیزوفرنی پرداخته می‌شود.
اختلال روان پریشی زودگذر: تعریفی دقیق
اختلال روان‌پریشی زودگذر (Brief Psychotic Disorder) یک اختلال روانی است که فرد در آن به‌طور ناگهانی و به مدت کوتاهی دچار علائم روان‌پریشی می‌شود. این علائم ممکن است شامل توهمات (دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند) و هذیان‌ها (باورهای نادرست و غیرواقعی) باشد. این اختلال معمولاً پس از گذشت یک ماه بهبود می‌یابد و فرد به وضعیت روانی پیشین خود باز می‌گردد.
علت بروز اختلال روان‌پریشی زودگذر ممکن است استرس یا یک تجربه تراژیک و فشارهای روحی شدید باشد. معمولاً این اختلال پس از مواجهه با یک بحران یا موقعیت زندگی فشارزا، مانند از دست دادن یک عزیز، طلاق یا آسیب جسمانی شدید رخ می‌دهد. برخلاف اختلالات مزمن‌تر مانند اسکیزوفرنی، اختلال روان‌پریشی زودگذر معمولاً نیازی به درمان طولانی‌مدت ندارد و با بهبود شرایط روحی فرد، علائم آن نیز کاهش می‌یابد.
علائم اختلال روان پریشی زودگذر
در اختلال روان‌پریشی زودگذر، فرد ممکن است علائم متعددی از خود بروز دهد که می‌تواند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. اما به طور کلی، علائم عمده این اختلال شامل موارد زیر هستند:
1. توهمات
توهمات به تجارب حسی گفته می‌شود که فرد آن‌ها را به اشتباه به عنوان واقعیت درک می‌کند. این توهمات ممکن است شنوایی (شنیدن صداهای غیرواقعی)، بصری (دیدن چیزهایی که وجود ندارند) یا دیگر حواس مانند بویایی یا لامسه باشند. توهمات شنوایی به خصوص در اختلالات روان‌پریشی رایج است و می‌تواند تاثیر زیادی بر ادراک فرد از واقعیت بگذارد.
2. هذیان ها
هذیان‌ها به باورهای غیرواقعی و ثابت گفته می‌شود که فرد ممکن است به آن‌ها اعتقاد داشته باشد. این باورها معمولاً با واقعیت تطابق ندارند و می‌توانند بسیار نادرست و گمراه‌کننده باشند. به عنوان مثال، فرد ممکن است باور داشته باشد که تحت نظارت و کنترل یک قدرت خارجی است یا این‌که افراد خاصی در حال توطئه علیه او هستند.
3. اختلالات در تفکر و زبان
افراد مبتلا به اختلال روان‌پریشی زودگذر ممکن است در تفکر و بیان خود دچار مشکل شوند. زبان آن‌ها ممکن است آشفته، بی‌ربط یا مبهم باشد، و این به شکلی که آن‌ها به طور مؤثر فکر کرده و با دیگران ارتباط برقرار کنند، تأثیر منفی می‌گذارد.
4. رفتارهای غیرمعمول و عجیب
در اختلال روان‌پریشی زودگذر، فرد ممکن است رفتارهایی عجیب و غیرمعمول از خود بروز دهد که از استانداردهای اجتماعی فاصله دارند. این رفتارها ممکن است شامل حرکات غیرمنتظره، واکنش‌های شدید به محیط، یا رفتارهایی شبیه به پریشانی باشند.
این علائم ممکن است برای مدت کوتاهی ادامه داشته باشند، اما پس از گذشت زمان کوتاهی، فرد به حالت عادی باز می‌گردد.
تفاوت اختلال روان پریشی زودگذر با اسکیزوفرنی
اگرچه اختلال روان‌پریشی زودگذر و اسکیزوفرنی هر دو اختلالات روانی هستند که در آن فرد دچار مشکلات جدی در تفکر و ادراک خود می‌شود، اما تفاوت‌های مهمی میان آن‌ها وجود دارد. این تفاوت‌ها عمدتاً در مدت زمان بروز علائم، علت بروز اختلال، و شدت علائم است.
1. مدت زمان بروز علائم
- اختلال روان‌پریشی زودگذر: همان‌طور که از نام آن پیداست، علائم این اختلال برای مدت کوتاهی ادامه دارند. معمولاً علائم آن کمتر از یک ماه طول می‌کشد و پس از آن فرد به وضعیت روانی طبیعی باز می‌گردد.
- اسکیزوفرنی: این اختلال یک بیماری مزمن است که علائم آن ممکن است برای سال‌ها ادامه یابد. اسکیزوفرنی نیاز به درمان‌های طولانی‌مدت دارد و فرد مبتلا ممکن است نیاز به مداخله روان‌پزشکی و دارویی برای مدت زمان طولانی داشته باشد.
2. علت بروز اختلال
- اختلال روان‌پریشی زودگذر: معمولاً به دنبال یک تجربه استرس‌زا یا فشار روانی شدید مانند مرگ یک عزیز، طلاق، یا آسیب جسمانی شدید ایجاد می‌شود. این اختلال معمولاً نتیجه یک رویداد خاص یا بحران است.
- اسکیزوفرنی: این اختلال عمدتاً به عوامل بیولوژیکی و ژنتیکی مرتبط است و معمولاً بدون وجود یک رویداد خاص آغاز می‌شود. اسکیزوفرنی ممکن است در سنین نوجوانی یا اوایل بزرگ‌سالی آغاز شود و به عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی بستگی دارد.
3. پاسخ به درمان
- اختلال روان‌پریشی زودگذر: به طور معمول، این اختلال خودبه‌خود و در عرض چند هفته بهبود می‌یابد. در برخی موارد، ممکن است به درمان‌های دارویی یا روان‌درمانی نیاز باشد، اما به طور کلی، فرد بعد از از بین رفتن عامل استرس‌زا، به وضعیت طبیعی خود باز می‌گردد.
- اسکیزوفرنی: درمان اسکیزوفرنی به مدت طولانی نیاز دارد و معمولاً شامل داروهای ضد روان‌پریشی و روان‌درمانی است. این اختلال به طور معمول نیاز به مراقبت‌های روان‌پزشکی مداوم دارد.
درمان اختلال روان پریشی زودگذر
درمان اختلال روان‌پریشی زودگذر بستگی به شدت علائم و عوامل زمینه‌ای دارد. به‌طور معمول، درمان شامل داروهای ضد روان‌پریشی و مشاوره روان‌شناختی است. داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند به کاهش علائم توهمات و هذیان‌ها کمک کنند و به فرد کمک کنند تا با واقعیت ارتباط بهتری برقرار کند.
همچنین، درمان‌های روان‌درمانی مانند شناخت درمانی (Cognitive Behavioral Therapy یا CBT) می‌تواند مفید باشد تا فرد با استرس و مشکلات روانی خود بهتر کنار بیاید و به بهبود وضعیت روانی‌اش کمک کند.
در بیشتر موارد، اختلال روان‌پریشی زودگذر به‌طور طبیعی پس از رفع استرس یا بحران‌های زندگی بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد، ممکن است به درمان‌های کوتاه‌مدت نیاز باشد.
نتیجه گیری
اختلال روان‌پریشی زودگذر و اسکیزوفرنی هر دو اختلالات روانی هستند که بر تفکر و ادراک فرد تأثیر می‌گذارند، اما تفاوت‌های عمده‌ای در مدت زمان بروز، علت ایجاد و شدت علائم دارند. اختلال روان‌پریشی زودگذر معمولاً در پاسخ به یک بحران یا تجربه استرس‌زا ایجاد می‌شود و علائم آن به طور موقت هستند، در حالی که اسکیزوفرنی یک اختلال مزمن است که نیاز به درمان طولانی‌مدت دارد.
مهم است که درک صحیحی از این تفاوت‌ها داشته باشیم تا بتوانیم تشخیص دقیق‌تری داشته باشیم و برای درمان این اختلالات به‌طور مؤثر اقدام کنیم.